Parafia pw. Świętej Trójcy powstała w północno-zachodniej części polskiej dzielnicy, w północno- wschodnim rejonie Noble Square przy Division St., zwanej Polish Broadway, będącej jedną z głównych ulic dzielnicy. Zamieszkujący ten teren Polacy znajdowali zatrudnienie w pobliskich zakładach i fabrykach, np. North Eastern Iron Foundry i McCormick. Polska społeczność przeważała na tym terenie do lat 50. XX w., kiedy na skutek przebudowy infrastruktury miasta i migracji wewnętrznych została zastąpiona przez inne grupy etniczne.
Powodem powstania parafii Świętej Trójcy był znaczny rozrost populacji pierwszej parafii polskiej w Chicago – św. Stanisława Kostki (→). W 1872 r. na walnym zebraniu wiernych parafii św. Stanisława Kostki zdecydowano o konieczności zorganizowania drugiej wspólnoty. Zadanie to powierzono Towarzystwu św. Józefa, do którego należeli przedstawiciele młodszej generacji emigracji polskiej do Chicago (Florian Jankowski, Józef Grajczyk, Antoni Małłek, Max Wojtalewicz, Stanisław Budzbanowski, Jan Kasprowicz, Jan Marach, Jan Wojtalewicz, Józef Dudzik, Andrzej Budzbanowski, Szymon Wojtalewicz). Mimo uzyskania zgody bpa Johna Foleya na to działanie i nabycia odpowiedniego terenu pod budowę, proboszcz parafii św. Stanisława Kostki, ks. Adolf Bakanowski CR, sprzeciwił się tej idei, zabraniając prowadzenia zbiórek Towarzystwu św. Józefa. Uzasadnieniem tej decyzji była obawa proboszcza, że niewielka odległość pomiędzy kościołem św. Stanisława Kostki a nowo budowanym zaburzy funkcjonowanie parafii. Bp Foley uznał te obawy za bezzasadne i wiosną 1873 r. rozpoczęto budowę drugiego polskiego kościoła w Chicago.
Konflikt pomiędzy towarzystwami parafialnymi zaowocował przełożeniem daty poświęcenia kościoła, choć nieoficjalnie został konsekrowany i otwarty już latem 1873 r., a pierwszą mszę odprawił ks. proboszcz Feliks Zwiardowski w Zielone Święta t.r. Dla nowej parafii wybrano wezwanie Świętej Trójcy. Początkowo nowo wybudowany kościół uznawany był zgodnie z prawem kanonicznym za filię parafii św. Stanisława Kostki i nie stanowił odrębnej jednostki. Pierwsze 20 lat parafii naznaczone zostały długoletnim konfliktem wywołanym na linii wierni – władze kościelne, co było charakterystyczne dla etnicznych środowisk USA w 2. poł. XIX w. i na początku XX w.
Jego powodem był nie tylko spór o fundusze parafii, do którego prawa rościli sobie proboszczowie Stanisławowa, ale również idea wysunięta przez ks. Wincentego Michała Barzyńskiego dotycząca połączenia obu kościołów i zbudowania jednego, dużego dla wszystkich Polaków w Chicago. Na tym tle wyniknęły nieporozumienia w kwestii konieczności zerwania umowy kredytowej z firmą Sheldon and Bow, od której zakupiony został grunt pod budowę kościoła. Zobowiązanie finansowe przejęło Towarzystwo św. Józefa i po zorganizowaniu zbiórki zobowiązało się do spłaty kolejnych rat, by stać się w ten sposób jedynym właścicielem gruntu i kościoła. Wiosną 1875 r., w wyniku konfliktu o kolektę i „nieumiejętnej gospodarki finansowej” kościół zamknięto. Sytuację pogarszał fakt, że życzeniem biskupa było powierzenie parafii Świętej Trójcy zgromadzeniu zmartwychwstańców, wbrew woli parafian. Pertraktacje w tej sprawie trwały 14 miesięcy.
parafian. Pertraktacje w tej sprawie trwały 14 miesięcy. W marcu 1877 r. parafianie Trójcowa pragnąc, by pobudowany ich staraniem kościół funkcjonował, zgłosili się do ks. Wojciecha Mielcusznego o objęcie stanowiska proboszcza. Po sprzeciwie biskupa zaczęli szukać pomocy w Rzymie, skąd po dwukrotnej odmowie otrzymali odpowiedź pozytywną pozwalającą mu warunkowo odprawiać nabożeństwa aż do czasu kanonicznego załatwienia sprawy. Na zasadzie tego zezwolenia kościół został otwarty, a pierwsze nabożeństwo odbyło się w niedzielę palmową 25 marca 1877. Po spłaceniu zobowiązań finansowych parafia stała się własnością biskupa Chicago, komitetu kościelnego i ks. Mielcusznego, który wbrew woli kurii i parafian nie chciał ustąpić ze stanowiska proboszcza. Po jego śmierci w czerwcu 1881., przedstawiciele komitetu parafialnego i komitetu szkoły udali się z delegacją do arcybiskupa o wyznaczenie nowego proboszcza dla wspólnoty.
W tym czasie konieczne było uporządkowanie tytułu własności parafii przez władze archidiecezji. Sprawa trafiła do sądu – administrator majątku ks. Mielcusznego rościł sobie prawa do własności kościelnych. Pomimo problemów opiekę duszpasterską nad szkołą, która otrzymała potwierdzenie działalności od arcybiskupa, sprawował ks. Józef Szułak TJ. 14 lipca 1882 powstało Towarzystwo (tajemne) Świętej Trójcy w Chicago, którego zadaniem było reprezentowanie sprawy parafii, jednak w sposób tajny, by uniemożliwić działanie jego oponentom, sugerującym, aby kościół pw. Świętej Trójcy przekształcić w filię parafii św. Stanisława Kostki albo dom sierot, czemu zdecydowanie sprzeciwiali się wierni.
Nie otrzymawszy zgody arcybiskupa na otwarcie kościoła, komitet zwrócił się do papieża. Wysłano dwa listy: pierwszy – opisujący historię parafii, drugi – zawierający dokumenty z podpisami osób popierającymi sprawę, w tym 60 członków izby reprezentantów, 25 senatorów Illinois, gubernatora, ministra oświaty, majora Chicago, senatora USA Shelby’ego Culloma, członka Kongresu W. Springera.
Parafianie na zebraniu z wikarym generalnym 23 kwietnia 1884 sprzeciwili się planom uczynienia z kościoła Świętej Trójcy filii parafii św. Stanisława Kostki. Równocześnie, obserwując sytuację, społeczność czeska reprezentowana przez ks. Molitora starała się o zakup gmachu kościoła.
W 1888 r. wznowiono pertraktacje na linii władze archidiecezji – wierni, na mocy których 11 stycznia 1889 arcybiskup Chicago otrzymał tytuł własności kościoła. Proboszczem wyznaczył ks. Szymona Kobrzyńskiego CR, w związku z czym powróciły obawy parafian o przekształcenie kościoła Świętej Trójcy w filię św. Stanisława Kostki. Byli niechętni również wobec zgromadzenia zmartwychwstańców, do którego należał nowy proboszcz. Kolejne nieporozumienia z nowym duszpasterzem m.in. o zniesienie komitetu kościelnego, nieuwzględnienie rzeczywistych długów parafii przerodziły się w zamieszki, wskutek których kościół decyzją władz kościelnych został ponownie zamknięty 1 września 1889.
Parafianie usilnie zabiegali o przywrócenie funkcjonowania kościoła, wysyłając petycje do arcybiskupa Chicago, delegacje do delegatów apostolskich w USA, a w lipcu 1890 r. swoich reprezentantów do Rzymu. 5 czerwca 1893 delegat apostolski abp Francesco Satolli odprawił uroczystą mszę w kościele Świętej Trójcy, który został otwarty dla wiernych. Opiekę nad reaktywowaną parafią powierzono zakonnikom ze zgromadzenia św. Krzyża, tymczasowym proboszczem mianowano ks. Florentyna Czyżewskiego CSC.
Kościół Świętej Trójcy powstał 400 m na południe od pierwszego polskiego kościoła w Chicago pw. św. Stanisława Kostki (→). Tereny parafii od jej tytułu nazywano Trójcowem. Sąsiadowała z niemiecką parafią św. Bonifacego (500 m na południe). W 1892 r. we wschodniej części dzielnicy powstała parafia pw. św. Jana Kantego (→), a w 1905 r. kilometr na południowy zachód została otwarta parafia pw. św. Młodzianków.
POLISH CATHEDRALS Tom I, strony 109-130
WYDAWNICTWO JEST DO NABYCIA WYSYŁKOWO
W KSIĘGARNI TOWARZYSTWA NAUKOWEGO KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO.
LINK DO KSIĘGARNI
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
