Pierwsza polska parafia w Chicago – pw. św. Stanisława Kostki została założona w zachodniej części centrum miasta zwanej West Town. Do lat 60. XIX w. obszar późniejszej polskiej dzielnicy stanowiła położona ponad 3 km od centrum błotnista preria wzdłuż biegnącej do miasta Plank Road (Milwaukee Ave.), ograniczona od północy dopływem Chicago River. Pierwszym Polakiem zamieszkującym ten teren od 1851 r. był Antoni Smarzewski-Sherman, właściciel sklepu i agencji imigracyjnej dla Polaków. W kolejnej dekadzie do Chicago przybyło kilkadziesiąt polskich rodzin, które zasiedliły teren przyszłej polskiej dzielnicy.
Po wielkim pożarze Chicago w 1871 r., skutkiem którego była odbudowa miasta, znacznie przyspieszająca jego rozwój przemysłowy, nastąpił gwałtowny napływ Polaków do miasta i tym samym rozrost polskiej dzielnicy – powstawały sklepy, banki, towarzystwa pomocowe i ubezpieczeniowe, różnego rodzaju zakłady usługowe i organizacje społeczne. Polacy znajdowali zatrudnienie w pobliskich zakładach przemysłowych, m.in. Northwest Iron Foundry, McCormick Factory, rzeźniach. Przy głównej ulicy Noble St. zlokalizowany był kościół św. Stanisława Kostki. Centrum biznesowe stanowił „trójkąt” wyznaczony przez Milwaukee St., Division St. i Ashland St. Polska, czyli Polish Downtown dzielnica stała się centrum społecznym i religijnym chicagowskiej Polonii z jej głównymi organizacjami: Związkiem Narodowym Polskim i Zjednoczeniem Polskim Rzymsko-Katolickim w Ameryce, parafiami (do 1920 r. powstało ich 10) i prasą kształtującymi poczucie polskości przez dekady.
Do lat 50. XX w. Polacy stanowili przeważającą większość w strukturze etnicznej dzielnicy, zasiloną przez uchodźców po II wojnie światowej, tzw. Displaced Persons. Stan ten uległ zmianie w następstwie budowy Kennedy Expressway, w wyniku której wiele osiedli Polskiej Dzielnicy zostało zburzonych, a mieszkańcy wyemigrowali na przedmieścia i do innych dzielnic, w kierunku północno-wschodnim (Avondale, Jefferson Park). Miejsce Polaków w latach 60. i 70. XX w. stopniowo zajmowała ludność hiszpańskojęzyczna. Mimo zmian w strukturze etnicznej, na terenie Polish Downtown nadal funkcjonują polskie instytucje (np. Polish Museum), sklepy i restauracje.
Początki parafii związane są z Saint Stanislaus Kostka Benevolent Society (Towarzystwo Wzajemnej Pomocy pw. św. Stanisława Kostki), towarzystwem założonym w 1864 r., zrzeszającym zamieszkujących Chicago Polaków (w tym czasie 30 rodzin) pochodzących przede wszystkim z terenów Górnego Śląska, Księstwa Poznańskiego i Kaszub. Głównymi działaczami byli Antoni Smarzewski-Sherman, Piotr Kiołbassa, Jan Niemczewski, Jan Arkuszewski i Paweł Kurr. Z inicjatywy Towarzystwa, staraniem Kiołbassy sprowadzono do Chicago pierwszego, lecz tymczasowego polskiego kapłana – ks. Leopolda Moczygembę. Po krótkotrwałej zapaści Towarzystwo reaktywowało się 1 czerwca 1866 poprzez przyjęcie konstytucji, powołano nowy zarząd: P. Kiołbassa – prezes, Marceli Ziomkowski – sekretarz; Wawrzyniec Staś, Józef Dziewior, Tomasz Nowicki, Antoni Bok, Antoni Matysiak – rada gospodarcza. Jednym z głównych celów działalności było zapewnienie opieki duszpasterskiej powiększającej się grupie Polaków i zorganizowanie parafii. Z powodu braku polskiego kapłana nabożeństwa dla Polaków odprawiane były przez czeskiego ks. Józefa Molitora i jezuitę Józefa Franciszka Szułaka w szkole św. Józefa. Towarzystwo prowadziło również rozmowy z generałem zakonu zmartwychwstańców, prosząc o delegowanie polskiego kapłana dla nowo powstającej misji duszpasterskiej w Chicago.
Początkowo parafia św. Stanisława Kostki jako parafia etniczna obejmowała wszystkich Polaków zamieszkujących Chicago i okolice. Wraz z powstaniem kolejnych polskich wspólnot, jej granice wyznaczono na: od wschodu dopływ rzeki Chicago (North Branch of Chicago River), zachodu – Milwaukee Ave., od północy i południa: Fullerton Ave. i Chicago Ave. Kościół oraz inne zabudowania parafialne usytuowano pomiędzy Noble St., Ingraham St. (obecnie Evergreen St.) i Bradley St. (obecnie Potomac St.). Tereny parafii od jej tytułu zwano Stanisławowem. Z biegiem lat, w związku z organizowaniem kolejnych polskich wspólnot sąsiadowało z Trójcowem, Jozafatowem, Jadwigowem, Marianowem.
W latach 60. XIX w. społeczność polska w Chicago i okolicach powoli rozrastała się, w 1864 r. liczyła już ok. 30 rodzin. W momencie organizowania parafii przynależało do niej 150 rodzin, zaś w pierwszym roku jej funkcjonowania – 235. Kościół jak i jego okolice nie ucierpiały podczas wielkiego pożaru miasta w 1871 r., od tego momentu rozpoczął się wzmożony napływ Polaków do parafii (w 1871 r. – 600 rodzin). W 1873 r. wobec stale i szybko rosnącej liczby parafian pojawiły się plany zbudowania drugiego kościoła: działania parafian zrzeszonych w Towarzystwie św. Józefa (zał. 1871) doprowadziły do zorganizowania odrębnej parafii Świętej Trójcy
W 1876 r. Stanisławowo liczyło ok. 5000 rodzin (ponad 30 tys. osób), a tworzenie kolejnych parafii w Polish Downtown (→ Parafia św. Jozafata w Chicago, Parafia św. Jadwigi w Chicago, Parafia św. Jana Kantego w Chicago) i innych dzielnicach Chicago nie rozwiązało problemu przeludnienia. W 1893 r. parafia św. Stanisława Kostki otaczała opieką duszpasterską 7910 rodzin, zaś na przełomie wieków liczba ta przekroczyła 8000 rodzin (50 tys. osób), czyniąc Stanisławowo jedną z największych parafii w USA i na świecie. 14 tys. wiernych działało w ramach 50. towarzystw, odprawiano 12 mszy niedzielnych. Liczebność parafian zwróciła uwagę władz, które wyrażały obawy o względy bezpieczeństwa podczas nabożeństw. Wraz z powstawaniem kolejnych polskich parafii, liczba wiernych Stanisławowa powoli malała. W latach 20. przyczyniły się do tego migracje wewnątrz miasta.
Rozpoczęta w latach 50. XX w. budowa autostrady wymusiła zmiany w parafii – ok. 400 rodzin przynależących do Stanisławowa zostało przesiedlonych, a ich domy zburzone pod przyszłą trasę. Nie ma jednak informacji mówiących o liczebności parafian po tych zmianach.
W latach 70. zmienił się skład etniczny parafii – Polaków w dużej mierze zastąpiła ludność pochodzenia latynoskiego.
POLISH CATHEDRALS Tom I, strony 89-108
WYDAWNICTWO JEST DO NABYCIA WYSYŁKOWO
W KSIĘGARNI TOWARZYSTWA NAUKOWEGO KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO.
LINK DO KSIĘGARNI
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
