1867-11-03     1950-10-09

Stanisław Szeptycki

Stanisław Szeptycki urodził się 3 listopada 1867 roku w rodzinnym majątku w Przyłbicach. Był jednym z siedmiu synów hrabiego Jana Szeptyckiego i Zofii z Fredrów (dwaj z nich zmarli w dzieciństwie). Po matce był wnukiem Aleksandra Fredry. Marian Rosco-Bogdanowicz w swoich wspomnieniach tak opisuje rodzinę Szeptyckich: Po kądzieli rycerski duch Fredrów odżył w urodzonym z Fredrównej, córki Aleksandra, generale Stanisławie Szeptyckim, synu pana Jana z Przyłbic. Generał i czterej jego bracia byli niezwykle dorodnymi młodzieńcami. Przypominam sobie zawsze efekt, jaki wywoływali państwo Janowie wchodząc na bal w otoczeniu tych pięciu, rokujących największe nadzieje, ogromnego wzrostu, bardzo przystojnych synów. W czerwcu 1906 roku Stanisław ożenił się z księżniczką Marią Józefiną Sapieżanką (1884–1917), córką Leona Sapiehy z Bilcza i księżniczki Teresy Sanguszkówny, bratanicą biskupa krakowskiego Adama Sapiehy.

Jako młody człowiek Stanisław Szeptycki obrał służbę wojskową. W 1888 roku z wyróżnieniem ukończył naukę w technicznej Akademii Wojskowej w  Mödling  i rozpoczął służbę w cesarsko-królewskiej armii cesarza Franciszka Józefa. Po ukończeniu w 1892 roku nauki w Wyższej Szkole Jazdy w Wiedniu został nauczycielem jazdy konnej w 10 Brygadzie Artylerii w Przemyślu. Studia kontynuował w Szkole Wojennej, po ukończeniu której został mianowany adiutantem 53 Brygady Piechoty w Koszycach. Jego kariera militarna rozwijała się bez przeszkód, regularnie awansował, tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej został mianowany pułkownikiem sztabu generalnego. Powierzano mu także ważne funkcje, między innymi w czasie wojny rosyjsko–japońskiej (1904–1905) był attaché wojskowym w głównej kwaterze rosyjskiej w Mandżurii. Po powrocie z frontu został mianowany szefem sztabu Dywizji Kawalerii Wiedeń w stopniu majora sztabu generalnego.  W maju 1911 roku awansował na podpułkownika sztabu generalnego. W latach 1911–1914 był attaché wojskowym w Rzymie.

W czasie pierwszej wojny światowej zajmował stanowisko szefa sztabu 2 Korpusu na froncie rosyjskim. Wtedy zetknął się z Legionami Polskimi, do których na własną prośbę został przeniesiony w czerwcu 1916 roku. Od lipca do października 1916 roku był dowódcą III Brygady, a następnie do kwietnia 1917 roku był  komendantem całości Legionów. Na ich czele 1 grudnia 1916 roku wkroczył do Warszawy. Na swoim stanowisku przeciwstawiał się szkodliwej dla sprawy polskiej polityce państw centralnych w stosunku do Legionów Polskich, w związku z czym w kwietniu 1917 roku został zdymisjonowany.

Od 1917 roku Szeptycki był generalnym gubernatorem w Lublinie. Ustąpił z tego stanowiska  w lutym 1918 roku w proteście przeciw oddaniu Chełmszczyzny Ukrainie na mocy traktatu brzeskiego. W listopadzie 1918 roku zakończył służbę w armii austro-węgierskiej i wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni. Powierzono mu wówczas dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na terenie okupowanym uprzednio przez wojska austro-węgierskie oraz  w części Galicji, która znalazła się pod władzą polską. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował Szeptyckiego szefem sztabu generalnego. Cztery miesiące później, w marcu 1919 roku generał zrezygnował z tej funkcji i objął dowództwo Litewsko-Białoruskiej Dywizji. W następnym miesiącu został dowódcą Frontu Litewsko-Białoruskiego. W czasie wojny z bolszewikami w 1920 roku oddano mu pod rozkazy 4 Armię, działającą przede wszystkim na Polesiu. W tym czasie Piłsudski awansował Szeptyckiego na generała broni. Latem 1920 roku generał dowodził Frontem generała Szeptyckiego, który utworzyły trzy armie (1, 4 i 7), następnie powołano go na dowódcę Frontu Północno-Wschodniego. W sierpniu 1920 roku ciężka choroba i nieporozumienia z Piłsudskim zmusiły Szeptyckiego do rezygnacji ze stanowiska.

Po zakończeniu wojny bolszewickiej Szeptycki pozostał w służbie, między innymi  latem 1922 roku na czele oddziałów Wojska Polskiego zajmował przyznaną Polsce część Górnego Śląska. W czerwcu 1923 roku prezydent Stanisław Wojciechowski mianował go ministrem spraw wojskowych w rządzie Wincentego Witosa, jednak już w grudniu 1923 roku generał podał się do dymisji. W 1925 roku ogłosił pracę „Front litewsko-białoruski 10.3.1919-30.7.1920”.

Po rezygnacji z udziału w pracach rządu Szeptycki został szefem Inspektoratu 4 Armii w Krakowie. W czasie przewrotu majowego w 1926 roku dowodził wojskami wiernymi prezydentowi Wojciechowskiemu poza Warszawą. Był to koniec jego kariery wojskowej – z dniem 30 czerwca 1926 roku przeniesiony został w stan spoczynku.

Po drugiej wojnie światowej ponownie przyjęty do służby czynnej w Wojsku Polskim, wkrótce został przeniesiony w stan spoczynku. Od kwietnia do sierpnia 1945 roku piastował stanowisko prezesa Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża.

Stanisław Szeptycki został uhonorowany najwyższymi polskimi i zagranicznymi odznaczeniami, między innymi otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, czterokrotnie Krzyż Walecznych, liczne ordery austro-węgierskie, pruskie, rosyjskie, wirtemberskie, bawarskie, francuskie i innych krajów europejskich.

Generał Stanisław Szeptycki zmarł 9 października 1950 roku w Korczynie, wsi należącej niegdyś do Szeptyckich. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu.

Współcześni generała doceniali jego życiową postawę i działalność. Na przykład Józef Piłsudski w rozkazie z 29 marca 1919 roku tak charakteryzował generała Szeptyckiego:  Jego mądra, pełna inicjatywy i energiczna praca położyła podwaliny pod budowę Armii Polskiej, tworzonej w warunkach, w jakich nie organizowała się żadna armia, bo z niczego i w momencie rozgorzenia się wojny na wszystkich prawie frontach.

W młode szeregi Armii Polskiej umiał wpajać poczucie niezłomnej subordynacji i honoru, bo sam tych cnót żołnierskich był wyrazem, służąc zgodnie z tymi naczelnymi zasadami, nawet z poświęceniem swoich osobistych interesów.