1865-04-28     1925-08-10

Piotr Ignacy Bieńkowski

Polska szkoła archeologii klasycznej

Piotr Bieńkowski. Twórca archeologii klasycznej w Polsce. Urodził się 28 kwietnia 1865 w Romanówce koło Brodów. Pochodził z rodziny szlacheckiej, był synem Adama Bieńkowskiego Łady i Blanki z Zalewskich. W 1882 ukończył Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie i podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego. Po ich ukończeniu w 1886 kontynuował edukację z zakresu historii starożytnej w Berlinie i z zakresu archeologii w Wiedniu, Rzymie, Atenach (1887-1892). Wśród jego wykładowców byli m.in. Ludwik Ćwikliński (we Lwowie) i Theodor Mommsen (w Berlinie). Doktorat obronił na Uniwersytecie Lwowskim w 1888. Po habilitacji w 1894 związany z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie, początkowo jako docent archeologii klasycznej; był pierwszym polskim uczonym, specjalizującym się w archeologii śródziemnomorskiej.

Pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim do końca życia; w 1897 został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem utworzonej przez siebie Katedry Archeologii Klasycznej. Od 1905 profesor zwyczajny. Wykształcił grono uczniów, którzy później objęli katedry w innych uczelniach (Lwów: E. Bulanda; Poznań: M. S. Ruxer; Wilno: R. Gostkowski). Znaczna grupa jego uczniów i seminarzystów odegrała istotną rolę w życiu naukowym i kulturalnym, a także w szkolnictwie i innych dziedzinach życia społecznego II RP.

Nadal cenione są rozprawy prof. Bieńkowskiego poświęcone rzeźbie greckiej i rzymskiej oraz ceramice antycznej. W oparciu o źródła pisane i przedstawienia określił cechy charakterystyczne dla wyobrażeń poszczególnych ludów barbarzyńskich w sztuce antycznej; efekt zasadniczy stanowił tzw. Corpus barbarorum (1900, 1908, 1928). W ramach współpracy z Akademią Nauk w Wiedniu uczestniczył zimą 1910/1911 w wykopaliskach w Dolnej Nubii (el-Kubanije); dzięki owej współpracy Muzeum Archeologiczne Akademii Umiejętności uzyskało znaczną ilość zabytków, które wzbogaciły dość skromny do tej pory zbiór egipski.

W nurt badań swoich i swoich uczniów wprowadził prof. Bieńkowski studia nad zabytkami kręgu klasycznego w polskich zbiorach, zmierzając do włączenia ich w międzynarodowy obieg naukowy. Poczynił też odpowiednie kroki w kierunku rejestrowania i opracowywania importów antycznych znanych z ziem polskich. Znakomity opiekun uniwersyteckiej kolekcji zabytków antycznych, którą powiększył i przyczynił się do jej wykorzystania w dydaktyce uniwersyteckiej.

Oprócz własnych badań i pracy zmierzającej do wykształcenia specjalistów w ramach określonych kręgów kulturowych (oprócz Grecji i Italii, także w zakresie kultur epoki brązu, oraz cywilizacji bliskowschodnich wraz z Egiptem), kładł prof. Bieńkowski nacisk na zachowanie więzi swoich uczniów z nauką światową, m.in. poprzez zapewnianie im pobytów studyjnych w renomowanych szkołach archeologicznych i instytutach badawczych (Wiedeń, Rzym, Ateny, Berlin). Umożliwiał w ten sposób swoim uczniom także udział w pracach wykopaliskowych na obszarze tych kultur, które były przedmiotem ich prac badawczych. Jednym z zamierzeń prof. Bieńkowskiego, niezrealizowanym niestety po dzień dzisiejszy, było utworzenie polskiego instytutu archeologicznego z siedzibą w Atenach lub w Rzymie.

Prof. Bieńkowski zmarł 10 sierpnia 1925 w Chylinie (Wielkopolska); pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XV, pas 15, grób rodzinny).

Ilustracja: Portret Piotra Bieńkowskiego autorstwa Jacka Malczewskiego (1906) ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.