1941-03-26 2017-03-15
Wojciech Marian Młynarski (ur. 26 marca 1941 w Warszawie, zm. 15 marca 2017 tamże) – polski poeta, reżyser i wykonawca piosenki autorskiej, satyryk, artysta kabaretowy, autor tekstów piosenek i librett, tłumacz, znany przede wszystkim z autorskich recitali; członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Przez niektórych autorów uznawany za najwybitniejszego twórcę tekstów w powojennej historii kabaretu literackiego w Polsce.
Wojciech Młynarski debiutował w początku lat 60. w studenckim kabarecie klubu „Hybrydy”, był autorem i reżyserem dwóch programów kabaretu: „Radosna gęba stabilizacji” (1962) oraz „Ludzie to kupią” (1963).
Swoje piosenki wykonywał sam, jednak wiele z nich zyskało rozgłos w wykonaniu innych wykonawców, m.in. Agnieszki Wilczyńskiej, Janusza Szroma, zespołu , zespołu Alibabki, Michała Bajora, Hanny Banaszak, Ewy Bem, zespołu 2 plus 1, Haliny Frąckowiak, Edyty Geppert, Anny German, Ireny Jarockiej, Kaliny Jędrusik, Krystyny Konarskiej, Haliny Kunickiej, Krzysztofa Krawczyka, Dany Lerskiej, Grażyny Łobaszewskiej, Alicji Majewskiej, Krystyny Prońko, Łucji Prus, zespołu Quorum, Maryli Rodowicz, Ireny Santor, Skaldów, Jaremy Stępowskiego, Grażyny Świtały, Zbigniewa Wodeckiego, Raz Dwa Trzy,Macieja Maleńczuka i Andrzeja Zauchy.
Był autorem przekładów piosenek z musicali: Kabaret, Jesus Christ Superstar i Chicago. Na scenie Teatru Ateneumrealizował również programy autorskie poświęcone wybitnym artystom i twórcom, m.in.: Brelowi, Hemarowi, Ordonównieoraz Wysockiemu oraz w teatrze Rampa, Brassens-1999, częściowy przekład, scenariusz, reżyseria Należał również do rady programowej Teatru Rozmaitości.
Urodził się 26 marca 1941 w Warszawie, w rodzinie inżyniera rolnego, zarządcy majątku w Kobylankach niedaleko Mińska Mazowieckiego Mariana Młynarskiego i jego żony Magdaleny z domu Zdziechowskiej. W półtora roku po nim na świat przyszła jego siostra, Barbara, późniejsza aktorka, poetka i popularyzatorka kultury polskiej w Szwajcarii. Stryjecznym dziadkiem obojga był kompozytor, dyrygent i skrzypek i kompozytor Emil Młynarski, z kolei mężem ciotki Neli został znany pianista Artur Rubinstein. Tradycje muzyczne były silne także w rodzinie matki Młynarskiego, m.in. jej siostra Maria Kaczurbina, żona rentgenologa Adama Kaczurby, została po II wojnie światowej kompozytorką piosenek dla dzieci.
Ojciec Młynarskiego zmarł w 1943 i jego matka powróciła wraz z dziećmi do domu rodziców w podwarszawskim Komorowie, okazałej willi Zdziechowskich przy ówczesnej ulicy Słowackiego 6 (numer współczesny: 8). Tam przyszły autor piosenek spędził dzieciństwo, w młodości jego sąsiadką była m.in. Maja Komorowska. Pierwsze wiersze pisał już w dzieciństwie, reżyserował także przedstawienia w których występował wraz z kuzynkami. Z kolei podczas nauki w Liceum Ogólnokształcącego im. Tomasza Zana w Pruszkowie pisał wiersze w sposób humorystyczny dokumentujące życie szkoły, które następnie deklamował lub odśpiewywał podczas comiesięcznych apeli porannych. W 1957 Młynarski zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Na czwartym roku studiów, w roku 1960 Wojciech Młynarski włączył się w nurt kultury studenckiej i wkrótce stał się jednym z najlepiej rozpoznawalnych jej twórców, a z perspektywy następnych dziesięcioleci – także za jednego z najwybitniejszych, obok Agnieszki Osieckiej, Jonasza Kofty, Michała Tarkowskiego, Jacka Kleyffa i Janusza Weissa. Przed szerszą publicznością zadebiutował jeszcze w tym samym roku w teatrze klubu studenckiego „Hybrydy”; wkrótce potem Jan Pietrzak, podówczas kierownik Studenckiego Teatru Hybrydy, zaoferował mu przygotowanie programu kabaretowego w tym samym klubie.
Napisany i wyreżyserowany przez Wojciecha Młynarskiego program kabaretowy Radosna gęba stabilizacji miał premierę w listopadzie 1962. Program dostrzegła krytyka, cieszył się też sporym powodzeniem wśród publiczności, zwłaszcza że stanowił zwrot w historii kabaretu studenckiego w Warszawie, który do tej pory miał charakter bardziej pur-nonsensowny i poetycki. Tymczasem teksty Młynarskiego drwiły ze wszystkich ikon tzw. małej stabilizacji: z wygodnictwa i snobizmu, badylarzy i Matysiaków, wreszcie z konkretnych osób: Violetty Villas, Andrzeja Wajdy, Lopka Krukowskiego, Leopolda Tyrmanda czy KTT.
W maju 1963 premierę miał kolejny program, również stworzony przede wszystkim przez Młynarskiego: Ludzie to kupią. Przedstawienie po raz kolejny okazało się sukcesem: frekwencja była spora, program nagrodzono także na Ogólnopolskim Przeglądzie Kabaretów Studenckich. W nagrodę zespół pojechał do Paryża, gdzie miał okazję zaprezentować swoje piosenki na Festiwalu Kultury Studenckiej.
Również w 1963 Wojciech Młynarski zaczął prezentować swoje utwory podczas, organizowanych przez nowo powstały Program III Polskiego Radia, Giełd Piosenek, Kompozytorów i Autorów. Dzięki temu pewien rozgłos zyskały jego utwory Pittekantropus, Z kim ci będzie tak źle jak ze mną czy Niedziela na Głównym. Ta ostatnia była pierwszą piosenką wykonywaną przez samego autora, którą, za wstawiennictwem Kazimierza Rudzkiego, zgodziło się wyemitować Polskie Radio. Z tego okresu pochodzą również jego pierwsze przeboje: Ludzie to kupią, Pożegnanie szansonistki, Ulica Żabia, Ulica Kubusia Puchatka, Po prostu wyjedź w Bieszczadyoraz Jesienny pan, tę ostatnią w 1963 zaśpiewała na płycie Krystyna Konarska.
Młynarski pozostał związany z „Hybrydami” do końca studiów pod koniec 1963 roku. Choć promotor jego pracy magisterskiej na temat twórczości Witkacego, prof. Stefan Żółkiewski, proponował mu pozostanie na uczelni w charakterze asystenta, Młynarski zdecydował o poświęceniu się raczej pracy artystycznej. Za namową Romana Orłowa, swojego brata ciotecznego i jednocześnie kompozytora, postanowił spróbować swoich sił jako profesjonalny autor piosenek. W tym okresie wyprowadził się wraz z matką, podówczas pracownicą Polskiego Radia, z domu rodzinnego i przeniósł do przyznanego im mieszkania przy ulicy Lwowskiej, w którym mieszkał praktycznie do końca życia.
Pierwsze próby zgłoszenia piosenek duetu Orłow-Młynarski do Polskiego Radia zostały odrzucone przez Władysława Szpilmana. Wielkim sukcesem okazał się dla Młynarskiego II Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu, w którym jego piosenki wygrały w obu głównych kategoriach: w kategorii piosenki rozrywkowo tanecznej wygrała ex aequo piosenka duetu Orłow-Młynarski Z kim ci będzie tak źle jak ze mną śpiewana przez Kalinę Jędrusik, z kolei Krystyna Konarska wygrała w kategorii piosenki literacko-aktorskiej utworem Spalona ziemia, także tych samych autorów.
III edycja festiwalu okazała się dla Młynarskiego jeszcze większym sukcesem: w kategorii piosenka estradowa ex aequo zwyciężyły dwie jego piosenki: śpiewane przez niego samego Światowe życie oraz Polska miłość w wykonaniu Hanny Skarżanki. Młynarski odebrał także nagrodę Rady Naczelnej ZSP dla najlepszego wykonawcy piosenki studenckiej oraz wyróżnienie za piosenkę Trochę miejsca (muz. Piotr Figiel).
Powodzenie na festiwalach w Opolu spowodowało szereg zamówień na piosenki. Spalona ziemia oraz kilkanaście nowych utworów znalazło się w warstwie muzycznej serialu telewizyjnego Wojna domowa (1965), scenarzysta Jacek Fedorowicz zamówił także dziesięć piosenek, które znalazły się w komedii muzycznej Kochajmy Syrenki (1966).
W latach 60. współpracował z wieloma kabaretami literackimi, m.in. z założonym wspólnie z Maciejem Zembatym Dreszczowcem (1963–1964), Owcą, U Lopka (1963) i Dudkiem (1965–1975 i ponownie w latach 1988–1990). Utwory z tego okresu to m.in.: W Polskę idziemy, Po prostu wyjedź w Bieszczady, Ludzie to kupią, W co się bawić. Wiele z nich w formie humorystycznej poruszało realne problemy społeczne, wobec czego krytyka ukuła na piosenki Młynarskiego termin śpiewanych felietonów. W okresie współpracy z Kabaretem Dudek Młynarski napisał szereg piosenek wspólnie z Jerzym Wasowskim, w tym wykonywaną przez Wiesława Gołasa W Polskę idziemy, a także Ballada o dzikim zachodzie i Po co babcię denerwować, które sam Młynarski wiele lat później uznał za najbardziej charakterystyczne dla swojej ówczesnej twórczości.
W latach 1964–1966 pracował również w Redakcji Rozrywki Telewizji Polskiej. Stworzył wówczas cykl Porady sercowe, w tym utwór Polska miłość, a także piosenkę Niedziela na Głównym (1964) nawiązującą do Dimanche à Orly Gilberta Bécaud. Również dla Telewizji Polskiej napisał w 1968 libretto do operetki Marka SartaButterfly cha-cha. W 1964 ożenił się z aktorką Adrianną Godlewską, w rok później urodziła się ich pierwsza córka, Agata; młodsza, Paulina, przyszła na świat w 1970. Pod koniec dekady Młynarski zajmował się głównie twórczością literacką, jego wiersze i teksty drukowała m.in. „Filipinka”.
W tym okresie zaczął również występować z autorskimi recitalami, podczas których prezentował własne piosenki i tłumaczenia piosenek innych artystów we własnym wykonaniu. Podczas pierwszych tournée po Polsce występował wspólnie z Aliną Janowską, później z Joanną Rawik, wreszcie z Igą Cembrzyńską.
W latach 70. zaczął pisać większe formy, zwłaszcza libretta operowe i musicalowe. W 1972 na scenie Teatru Wielkiego w Łodzi odbyła się premiera Henryka VI na łowach, opery Wojciecha Bogusławskiego do której Młynarski napisał zupełnie nowe libretto, natomiast muzykę zaadaptował Jerzy Dobrzański z dwóch oper Karola Kurpińskiego: Lucyfer i Jadwiga, królowa Polski. W 1976 premierę w warszawskiej Warszawskiej Operze Kameralnej miała opera Kalmora Kurpińskiego, również z nowym librettem pióra Młynarskiego.
Do końca dekady stworzył także słowa i piosenki do musicali Cień, Awantura w Recco (do muzyki Macieja Małeckiego), Wesołego powszedniego dnia, Nędzy uszczęśliwionej epilog (do muzyki Jerzego Derfla), i Niedopasowani, czyli Goliath i Wieloryb (wspólnie z Krzysztofem Dzikowskim, muz. Marek Sart). Był także autorem nowych librett lub tłumaczeń musicali Życie paryskie Jacques’a Offenbacha, Jesus Christ Superstar, Huśtawka, Fantasics, Chicago i Kabaret.
W 1976 był jednym z sygnatariuszy Memoriału 101 polskich intelektualistów protestujących przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wojciech Młynarski niemal od początku kariery miewał problemy z cenzurą w PRL. Już w 1968 próbował opatrzyć swoją piosenkę Lubię wrony poważnym komentarzem, że – wbrew jej słowom – polskie wrony faktycznie na zimę odlatują na południe, natomiast do Polski przylatują wrony z krajów ówczesnego ZSRR. Cenzor nie zezwolił na „ujawnienie takich informacji”. Ostatecznie nazwisko Młynarskiego znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono nazwisko satyryka oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”. Ostatecznie zapis cenzorski na twórczość Młynarskiego zdjęto po ponad roku.
W 1979 na świat przyszło trzecie dziecko Młynarskiego, Jan Młynarski, późniejszy kompozytor muzyki elektronicznej, multiinstrumentalista i wokalista.
Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce zastało Młynarskiego i Jerzego Derfla w Szwajcarii, gdzie obaj przebywali na zaproszenie siostry Młynarskiego, Barbary. 13 grudnia 1981 dali zaplanowany wcześniej koncert w Domu Polskim w Zurychu, który przerodził się w demonstrację solidarności z Polakami. Podczas tego samego wyjazdu Młynarski odwiedził też po raz ostatni Artura Rubinsteina w jego domu w Genewie. Choć wielu artystów korzystało z okazji, by pozostać na stałe na emigracji, Wojciech Młynarski podjął decyzję o powrocie; do Warszawy przyleciał 27 stycznia 1982, ostatnim na wiele miesięcy samolotem łączącym Warszawę z zagranicą.
W odpowiedzi na bojkot, jakim wielu ludzi kultury objęło występy w Telewizji Polskiej w czasie stanu wojennego, Młynarski wraz z prof. Bohdanem Korzeniewskim i prof. Zbigniewem Raszewskim wystąpił z Rady Artystycznej Związku Artystów Scen Polskich, za co w 1986 ponownie został objęty zakazem występów i publikacji.
Mimo kłopotów z cenzurą w 1987 uhonorowany został Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości. Rok później, wspólnie z wieloletnim partnerem scenicznym Jerzym Derflem, otrzymał nagrodę kulturalną „Solidarności” za recital Róbmy swoje i za tytułową piosenkę, która stała się jednym z nieformalnych hymnów opozycji demokratycznej.
31 stycznia 2003 w Teatrze Ateneum odbyła się premiera przygotowanego przez Magdę Umer widowiska Młynarski, czyli trzy elementy, będącego swoistym hołdem dla autora piosenek na czterdziestolecie jego pracy artystycznej. W listopadzie tego roku Młynarski dał również cykl benefisów pod wspólnym tytułem Czterdziecha. Koncerty podsumowywały cztery dekady twórczości Młynarskiego, prezentowały zarówno jego najdawniejsze piosenki, tłumaczenia piosenek innych autorów, jak i najświeższe śpiewane felietony komentujące aktualną sytuację w Polsce i na świecie. Wybór piosenek został później wydany na płycie CD pod tym samym tytułem.
Teksty autorstwa lub w przekładzie Wojciecha Młynarskiego zostały zamieszczone w książce „Moje ulubione drzewo, czyli Młynarski obowiązkowo” wydanej w 2007 przez Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
W 2008 ukazała się autorska płyta panów Wojciecha Młynarskiego i Włodzimierza Nahornego zatytułowana Wojciech Młynarski / Włodzimierz Nahorny – Pogadaj Ze Mną, z udziałem wokalistów Agnieszki Wilczyńskiej i Janusza Szroma- gościnnie Kayah i Zbigniewa Zamachowskiego, oraz plejady polskich muzyków jazzowych. Płyta zdobyła miano złotej płyty. Na potrzeby koncertów z programem z płyty, napisał, w formie krótkich zapowiedzi nawiązujących do tekstów piosenek, tekst dla narratora. I właśnie jako narrator uczestniczył w tych koncertach do 2015.
W 2015 ukazała się płyta Agnieszki Wilczyńskiej , na którą napisał wszystkie teksty,zatytułowaną Tutaj Mieszkam. Muzykę na płytę napisali Włodzimierz Nahorny, Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz, Andrzej Jagodziński i Włodzimierz Korcz. Płyta zdobyła nagrodę Fryderyka w 2016.
W 2013 odbyła się I edycja Festiwalu Twórczości Wojciecha Młynarskiego w Sopocie z udziałem artysty.
W styczniu 2017 ukazał się zbiór jego wierszy i piosenek „Od oddechu do oddechu”.
Stryjeczny wnuk Emila Młynarskiego. Córka Emila Młynarskiego i ciotka Wojciecha, Aniela zwana także Neli, wyszła za mąż za słynnego pianistę Artura Rubinsteina. Dzieci Anieli i Artura Rubinsteinów, m.in. aktor John Rubinstein i fotografka Eva Rubinstein, są kuzynami drugiego stopnia Wojciecha Młynarskiego. Brat aktorki Barbary Młynarskiej-Ahrens.
Po raz pierwszy był żonaty z piosenkarką i aktorką Adrianną Godlewską (ślub w 1964). Ich dzieci to prezenterki telewizyjne: Agata i Paulina. Mają także syna Jana, muzyka. Po raz drugi był żonaty z Jadwigą (rozwód w 2008).
Wojciech Młynarski cierpiał na chorobę afektywną dwubiegunową. Zmarł 15 marca 2017 w wieku 75 lat. 24 marca 2017, po mszy pogrzebowej, która odbyła się w kościele św. Karola Boromeusza w Warszawie na Powązkach, urna z jego prochami spoczęła w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.