PORTAL POLONII - POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA <





HISTORIA - KULTURA
KOMPENDIUM WIEDZY DLA POLONII I POLAKÓW ZA GRANICĄ

Liczba publikacji o historii i kulturze polskiej:   1577










1891-03-14     1963-12-12

Generał Józef Zając

Generał Józef Zając był osobowością nietuzinkową. Oficer piechoty, który projektował fortyfikacje śląskie i dowodził polskim lotnictwem. Absolwent elitarnej francuskiej École Supeŕieure de Guerre, posiadający dwa cywilne doktoraty, w tym jeden uzyskany w wieku 60 lat na uczelni brytyjskiej, po którym rozwinął badania naukowe i zyskał międzynarodowe uznanie. Doskonały znawca historii sztuki, który zgromadzoną dzięki swej wiedzy kolekcję malarstwa i grafiki przekazał w darze społeczeństwu Śląska.

Urodził się 14 marca 1891 roku w Rzeszowie. W latach 1901-1903 uczęszczał do gimnazjum w swym rodzinnym mieście, w 1903 przeniósł się do gimnazjum w Wadowicach i tam kontynuował edukację aż do pomyślnego złożenia matury w 1909 roku. Po egzaminie dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kształcił się na kierunkach: matematyka, fizyka i filozofia, specjalizował się w psychologii eksperymentalnej. Studia ukończył w 1915 roku uzyskując stopień doktora filozofii.

W latach 1912-1914 był członkiem Związku Strzeleckiego. W tej organizacji ukończył Niższą Szkołę Oficerską otrzymując stopień podporucznika. We wrześniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich i otrzymał awans na porucznika. Początkowo pełnił służbę w 3. pułku piechoty obejmując dowodzenie nad kolejno: kompanią, batalionem i wreszcie pułkiem. 21 marca 1915 roku otrzymał awans na kapitana, a 1 listopada 1916 roku – na majora. W lipcu i sierpniu 1917 roku dowodził 6. i 5. pułkiem piechoty Legionów Polskich. We wrześniu tego roku powrócił do 3. pp jako dowódca jednostki. W latach pierwszej wojny światowej przeszedł kampanie: karpacką, besarabską i wołyńską. Był dwukrotnie ranny. 15 lutego 1918 roku w składzie II. Brygady Legionów Polskich przekroczył linię frontu pod Rarańczą. Po rosyjskiej stronie frontu służył w II. Korpusie Polskim, dowodził 15. pułkiem strzelców. 1 marca 1918 roku awansowano go na podpułkownika. 11 maja w trakcie bitwy pod Kaniowem dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i przedarł się do Francji.

Józef Zając w grudniu tego samego roku został skierowany na kurs doskonalenia oficerów do Quentin. Jednocześnie Józef Zając był zwierzchnikiem polskiej grupy przy francuskim komendancie kursu. W styczniu 1919 roku ukończył kurs i znalazł się w sztabie francuskiego dowódcy obozów szkoleniowych Armii Polskiej we Francji. W marcu powierzono mu funkcję dowódcy pułku szkolnego Dywizji Instruktorskiej „Błękitnej Armii”. 10 kwietnia awansował na pułkownika. W następnym miesiącu przybył na ziemie polskie, przewodniczył Komisji Regulaminów i Tłumaczeń Dyrekcji Wyszkolenia Armii Hallera oraz był dowódcą grupy szkół piechoty w Modlinie i Rembertowie. Od sierpnia wszedł w skład Centralnej Komisji Wyszkolenia.

Z dniem 1 listopada rozpoczął naukę w École Supérieure de Guerre w Paryżu, ukończył ją w następnym roku w ramach 40. promocji. Po powrocie do kraju od 17 sierpnia 1920 roku był szefem sztabu Grupy Operacyjnej „Dolna Wisła”, później pełnił analogiczne stanowisko w północnej Grupie Operacyjnej 2. Armii i w 3. Armii aż do 15 marca 1921 roku. W maju 1921 Józef Zając został I oficerem sztabu Inspektoratu Armii nr II (inspektorem był gen. broni Tadeusz Rozwadowski).

19 stycznia 1922 roku został wyznaczony na szefa Oddziału I Sztabu Generalnego. 16 kwietnia następnego roku ukończył kurs informacyjny przy WSWoj w Warszawie. W drugiej połowie 1924 roku przez ponad dziesięć tygodni przebywał we Francji na kursie doskonalącym dla generałów i pułkowników.

17 grudnia 1924 roku Józef Zając otrzymał awans na generała brygady. Niemal rok później, 16 grudnia rozpoczął czasowe pełnienie obowiązków I. zastępcy szefa Sztabu Generalnego. Z dniem 12 kwietnia 1926 roku objął dowodzenie nad 23. Dywizją Piechoty w Katowicach. Funkcję tę pełnił przez 10 lat, 27 kwietnia 1936 roku został p.o. dowódcy Okręgu Korpusu nr V w Krakowie, a po trzech miesiącach (20 lipca) mianowano go dowódcą OK VI we Lwowie. Równo po dwóch tygodniach, po śmierci gen. dyw. Gustawa Orlicz-Dreszera objął Inspektorat Obrony Powietrznej Państwa.

Od stycznia następnego roku rozszerzył swoje kompetencje stając się dowódcą Obrony Przeciwlotniczej w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Również w 1937 roku przeszkolił się on w pilotażu w eskadrze sztabowej 1. pułku lotniczego. W marcu 1939 roku powierzono mu funkcję Naczelnego Dowódcy Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej na czas wojny, piastował to stanowisko w czasie kampanii polskiej 1939 roku.

Po klęsce wrześniowej Józef Zając przedostał się przez Rumunię do Francji, 6 października mianowano go tam p.o. dowódcy lotnictwa i OPL. 22 lutego następnego roku formalnie otrzymał zwierzchnictwo nad Polskimi Siłami Powietrznymi. Po upadku Francji znalazł się w Wielkiej Brytanii, 1 lipca utracił swe stanowisko. We wrześniu został zastępcą dowódcy I. Korpusu Polskiego, a rok później – dowódcą Wojska Polskiego na Bliskim Wschodzie. 3 maja 1942 roku awansował na generała dywizji. Po ewakuacji korpusu gen. dyw. Władysława Andersa z ZSRR, Józef Zając (od września 1942 do marca 1943 roku) był zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Środkowym Wschodzie. Następnie do sierpnia 1943 roku dowodził I. Korpusem Pancerno-Motorowym w Szkocji. Od 1946 roku piastował stanowisko inspektora wyszkolenia wojsk. Po demobilizacji zamieszkał w Edynburgu, gdzie rozpoczął studia z dziedziny psychologii i historii sztuki, do 1957 roku pracował na Uniwersytecie w Edynburgu, w tym roku wyemigrował do Kanady. Zmarł 12 grudnia 1963 roku w Ottawie.

Józef Zając był oficerem doświadczonym i gruntownie przygotowanym do objęcia wyższych stanowisk w Wojsku Polskim. Miał za sobą doświadczenie w dowodzeniu w polu od kompanii aż do pułku nabyte w latach pierwszej wojny światowej. Wojnę polsko-bolszewicką spędził w sztabach. Następnie długie lata dowodził wielką jednostką na stopie pokojowej. Przechodził kursy we Francji (był między innymi absolwentem École Supérieure de Guerre), które miały dać mu wiedzę niezbędną pułkownikom i generałom. Zając nie miał za to żadnego doświadczenia lotniczego, dziwi więc fakt dlaczego władze Wojska Polskiego zdecydowały się przesunąć obiecującego generała na stanowisko, do którego objęcia nie miał większych predyspozycji.

ODZNACZENIA

  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari;
  • Order Polonia Restituta IV klasy;
  • Krzyż Niepodległości;
  • Krzyż Walecznych (czterokrotnie);
  • Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami;
  • Krzyż Zasługi Litwy Środkowej;
  • Francuski Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej;
  • Brytyjski Order Łaźni III klasy;
  • Austro-węgierski Militär Verdienstkreuz;
  • Austro-węgierski Signum Laudis;
  • Niemiecki Krzyż Żelazny II klasy.








COPYRIGHT

KOPIOWANIE MATERIAŁÓW ZAWARTYCH W PORTALU ZABRONIONE

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.