1800-11-06     1871-03-12

Leonard Borejko Chodźko herbu Kościesza

Leonard Borejko Chodźko herbu Kościesza – polski historyk, geograf, kartograf, archiwista, wydawca i działacz emigracyjny urodził się 6 listopada 1800 roku w Oborku w powiecie oszmiańskim. Był synem Ludwika, uczestnika insurekcji kościuszkowskiej, i Walerii z Dederków. Kształcił się w Mołodecznie, gdzie zaprzyjaźnił się z Tomaszem Zanem. Uczęszczał do szkoły bazylianów przy Borunach.

W latach 1816-1817 uczęszczał na wydział prawny Uniwersytetu Wileńskiego. Należał do Filaretów. Poznał wówczas Adama Mickiewicza. W 1819 został osobistym sekretarzem ks. Michała Kleofasa Ogińskiego, z którym w 1822 na zawsze opuścił Litwę.

Po czteroletnim pobycie w Niemczech, Włoszech, Niderlandach i Anglii osiadł na stałe w Paryżu w 1826. Był jednym z animatorów życia politycznego Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym. Jeszcze przed jego wybuchem zorganizował 12 lutego 1830 wielką manifestację w Paryżu, w rocznicę urodzin Tadeusza Kościuszki z udziałem Marie Josepha de La Fayette i Wiktora Hugo.

W czasie rewolucji lipcowej jako kapitan gwardii narodowej został adiutantem gen. La Fayette. Ranny w nogę, zmuszony był wycofać się z działalności politycznej. Sekretarzował zawiązanemu w Paryżu Towarzystwu Litewskiemu i Ziem Ruskich. Był członkiem kierowanego przez Joachima Lelewela Komitetu Narodowego Polskiego. Jako jeden z wtajemniczonych w sprzysiężenie Zemsta Ludu, w 1833 przygotowywał zbrojną wyprawę płka Józefa Zaliwskiego do Królestwa Polskiego. Prześladowany przez ambasadę Rosji w Paryżu, został zmuszony przez ulegające jej presji władze francuskie do wyjazdu ze stolicy Francji i udał się do Wielkiej Brytanii.

W 1834 powrócił do Paryża, poświęcając się pracy naukowej. Jak sam napisał w liście do Adama Mickiewicza dążeniem i celem jego życia stało się odświeżyć przeszłość a bronić teraźniejszość polską przed światem. Napisał i wydał drukiem setki swoich prac historycznych, geograficznych i statystycznych, przeważnie w języku francuskim. Sam opracował, sporządził pomiary kartograficzne dziesiątków map historycznych i geograficznych. Zajął się także działalnością edytorską, opracowując i wydając ważne pozycje literatury polskiej.

Zmarł we Francji, w Poitiers 12 marca 1871.

Prace

Recueil des traités, conventions, actes diplomatiques etc. relatifs à la Pologne, de 1762 á 1862
Un évêque polonais – Le métropolitain Kasimir-Gaspard, Colonna Cieciszowski et son temps 1745-1831 – 1866
Biographie du géneral Kościuszko 1837
Histoire des légions polonaise en Italie sous le commandement du général Dombrowski” ; Paris, 1829
Histoire populaire de la Pologne 1863, miała 14 wydań i nakład 112 000 egzemplarzy, była podręcznikiem szkolnym dla dzieci emigrantów
Pamiętniki Michała Kleofasa Ogińskiego, wydane w 4 tomach w języku francuskim przez Chodźkę w latach 1826-1827
Tableau de la Pologne ancienne et moderne sous le rapport géographique, statistique, géologique etc. 1830
Les Polonais en Italie 1829
Histoire de les légions polonaises en Italie 1829
Massacres de Galicie et Cracovie confisquée par l’ Autriche en 1846 1861

Oprócz tego publikował hasła swojego autorstwa w encyklopediach, słownikach i dziennikach francuskich i brytyjskich. W Grand dictionnaire universel opublikował ponad 300 haseł o sławnych Polakach. Inspirował także prasę francuską, niejednokrotnie jego wyjaśnienia stanowiły dla niej jedyne źródło wiedzy o Polsce.

Wydał liczne mapy swojego autorstwa: m.in. mapę siedmiu rozbiorów Polski, mapę statystyczną dróg w Polsce, liczne mapy Rosji i krajów położonych nad Morzem Bałtyckim i Morzem Czarnym. Kolekcjonował wydawane przez emigrantów książki, broszury, manifesty, druki ulotne.

Zachował dla potomności korespondencję działaczy emigracyjnych. Pozostawił po sobie kopie dokumentów do historii Polski w latach 1657-1863, liczące 125 tomów. Później zbiory te stały się podwalinami kolekcji Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu.

W latach 1860-1871 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.