1944-08-01 1944-10-03
Powstanie Warszawskie 1944
W dniu wybuchy Powstania Warszawskiego, broni starczyło dla 70 plutonów o łącznej liczebności 3500 żołnierzy. Oznaczało to, że co dziesiąty żołnierz AK, zmobilizowany w godzinę „W” będzie uzbrojony. Splot kilku wydarzeń spowodował, że skromne konspiracyjne zapasy broni i amunicji zostały poważnie uszczuplone jeszcze przed wybuchem powstania. Wysłano do wschodnich okręgów AK blisko 900 pistoletów maszynowych „Błyskawica” z amunicją (przechowywanych dotychczas w magazynach Okręgu Warszawskiego). W dodatku pod koniec wiosny 1944 niemieckie służby bezpieczeństwa odkryły w Warszawie kilka należących do AK skrytek z dużą liczbą granatów i miotaczy płomieni. Na skutek aresztowań utracono także kontakt z częścią magazynów, w których ukrywano pistolety maszynowe z amunicją.
Broń powstańców pochodziła ostatecznie z kilku źródeł. Oto one.
Broń ta, przechowywana najczęściej w złych warunkach [zakopana w ziemi], została przedwcześnie zdeklasowana. Część tej broni nie nadawała się do użytku, część działała bardzo źle [częste zacięcia, niemożność strzelania ogniem ciągłym itp.].
Już w czasie trwania walk powstańczych, poszczególne oddziały AK wykopywały pewne ilości "zadekowanej" we wrześniu 1939 broni i amunicji. Często jednak te "wykopaliska" nie nadawały się do użytku. Przykładem może być amunicja odkopana przez żołnierzy baonu "Czata 49". Po jej starannym oczyszczeniu odpalały tylko 3 naboje z 5 wystrzelonych
Pomimo to stanowiła uzbrojenie oddziałów bojowych, które wychodziły z założenia, że lepiej mieć taką broń niż żadną. Ewidencyjny stan tej broni wiosną 1944 wynosił: 5.295 granatów ręcznych, 854 pistoletów + 25.330 naboi, 3 działka przeciwpancerne, 3 karabiny przeciwpancerne + 1000 naboi, 1.041 karabinów + 141.500 naboi, 65 rkm + 80 skrzyń naboi, 40 ckm + 40.700 naboi, 5 granatników + 80 pocisków.
Uruchomienie własnej produkcji konspiracyjnej bojowych środków walki, w sytuacji ZWZ-AK już w roku 1940 stało się koniecznością. Właściwie produkowano wszystko, co mogło zwiększyć siłę bojową oddziałów. Były to głównie granaty ręczne, pistolety maszynowe, miotacze ognia i przeciwczołgowe butelki zapalające.
Już w maju 1940 produkcję granatów ręcznych rozpoczęła podziemna organizacja wcielona później do AK - "UNIA". Do lipca 1944 wyprodukowano około 115.000 granatów obronnych i zaczepnych ["Sidolka", "Filipinka"]. Produkcję polskich peemów STEN i "Błyskawica" podjęto w zimie 1943/1944 - gdy zawiodły zrzuty broni, zapowiadane w dużych ilościach na jesień 1943. Do lipca 1944 w Warszawie wyprodukowano ok. 2000 "Błyskawic" i 650 STEN-ów, do których przywieziono z Radomia ok. 100.000 naboi.
To źródło [wbrew obietnicom] było bardzo skromne. Polska, mając największą Armię Podziemną w Europie otrzymała wielokrotnie mniej broni niż np. Francja. 1 V 1944 stany broni zrzutowej w Okręgu Warszawskim AK przedstawiały się następująco: 518 granatów ręcznych, 307 granatów przeciwpancernych, 281 pistoletów Colt + 13.000 naboi, 255 pistoletów maszynowych [w tym 223 pm STEN] + 100.000 naboi, 9 karabinów przeciwpancernych + 360 naboi, 23 rkm BREN + 27.237 naboi, 5 moździerzy, 550 min przeciwpiechotnych, 118,5 kg plastyku [angielski materiał wybuchowy].
Samolotami RAF, które latały z Anglii i Włoch do Polski, wysłano w czterech kolejnych sezonach operacyjnych ok. 670 ton sprzętu bojowego, z czego w ręce AK dostało się 443 tony [resztę przejęli Niemcy]. To niewiele, jeżeli porównamy ze zrzutami wykonanymi przez RAF nad terytoriami innych państw: - Francja otrzymała 10485 ton, Jugosławia 76117 ton, Grecja 5796 ton...
Głównymi dostawcami byli zdemoralizowani, wycofujący się przez Warszawę żołnierze Wehrmachtu, Węgrzy i żołnierze wschodnich formacji kolaboracyjnych. Zorganizowana akcja zakupów rozpoczęła się już w 1942, by osiągnąć najwyższe wyniki latem 1943. Wówczas poważnymi dostawcami broni i amunicji byli żołnierze włoscy, wycofywani z frontu wschodniego.
Zakupy te prowadzono do ostatnich godzin przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Ogółem uzyskano z tego źródła: 136 granatów ręcznych, 881 pistoletów różnych typów + 63.687 naboi, 18 pistoletów maszynowych + 5.500 naboi, 5 karabinów przeciwpancernych + 1600 naboi, 424 karabiny + 78.130 naboi, 13 rkm + 8.327 naboi, 9 ckm + 16.000 naboi, 2 moździerze + 20 pocisków.
Ceny broni na czarnym rynku kształtowały się różnie, zależały od kursu dolara, cen żywności, miejscowości, osoby sprzedającego, sytuacji na frontach. Zawsze jednak były wysokie. Np. w lutym 1944 w Warszawie, gdy cena 1 $ papierowego wynosiła 150 zł, ckm kosztował 45.000 zł, rkm 30.000 zł, pm 30.000 zł, pistolet 9 mm 7000 zł, kb 4000, granat ręczny 200 zł, 1 sztuka amunicji do kb lub pistoletu 10 zł.
Pochodziło z działań dywersyjnych wykonywanych w latach 1943-1944. Z tego źródła uzyskano: 493 granaty ręczne, 29 pistoletów + 1.645 naboi, 6 pistoletów maszynowych + 1.600 naboi, 30 karabinów + 800 naboi, 1 ckm + 1.600 naboi. Ilości nie są dokłądne, bo oddziały po akcjach często zaniżały ilość zdobytej broni w obawie, że trafi ona do magazynów Okręgu lub Kedywu. Taką broń oddziały ukrywały we własnych magazynach, często nie wprowadzając jej do ewidencji.
Tu lista jest skromna: 10 granatów ręcznych, 20 pistoletów + 149 naboi, 4 karabiny + 210 naboi.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.