1894-07-26 1972-10-20
Z życia przedwojennej arystokracji
Pisarka satyryczna, córka Marii i Wojciecha Kossaków, siostra Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Jerzego Kossaka, kuzynka Zofii Kossak-Szczuckiej-Szatkowskiej, wnuczka Juliusza Kossaka. - Urodziłam się w prostej artystycznej rodzinie. Życie płynęło mi spokojnie po pieluszkach, a potem różnie. W małym podmiejskim dworku, w którym pierwszy raz zobaczyłam światło dzienne, nie przelewało się. Mój biedny ojciec nie miał nawet czasem na kieliszek koniaku i zmuszony był ciężkimi warunkami malować konie – tak mówiła Magdalena Samozwaniec w satyrycznej autobiograficznej gawędzie emitowanej w Polskim Radiu.
Urodziła się 26 lipca 1894 roku w Krakowie. Początkowo pobierała nauki w domu, gdzie szczególny nacisk kładziono na znajomość języków obcych. Doskonale władała językiem angielskim, niemieckim i francuskim. Ukończyła Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej, a następnie kurs zdobnictwa, na którym nauczyła się batikarstwa (barwienie tkanin).
Dzieciństwo i młodość spędziła w Kossakówce, nieprzeciętnym domu, gdzie panował nastrój pogody i artystycznej beztroski i tu zawsze wracała. Od dzieciństwa przebywała wśród artystów i pisarzy goszczących w Kossakówce. Jej pierwsze prace powstały już w dzieciństwie. Debiutowała humoreską Wyjazd mamy do miasta, która ukazała się w dzienniku Nowiny pod pseudonimem Maud.
- Gdy mój ojciec ujrzał wprost nieprawdopodobny sukces, jaki ta książka w krótkim czasie osiągnęła, powiedział do mnie rozkazująco: Pisz! Tego nie trzeba mi było dwa razy powtarzać. Zamiast jeść, jak moje rówieśnice, bawić się i flirtować, ja pisałam. Byle co, byle pisać – mówiła Magdalena Samozwaniec.
W 1921 roku wyszła za mąż za Jana Starzewskiego, prawnika i dyplomatę. Rok później urodziła córkę Teresę. W 1922 roku powstał utwór "Na ustach grzechu". Powieść z życia wyższych sfer towarzyskich, który był parodią "Trędowatej" Heleny Mniszek. Była to wspólna praca Magdaleny, jej siostry Marii Pawlikowskiej i szwagra Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Ukazała się pod pseudonimem Magdalena Samozwaniec (wymyślonym przez Pawlikowskiego), którym od tej pory posługiwała się zawsze. Książeczka cieszyła się ogromną popularnością.
W 1923 roku wspólnie z Antonim Słonimskim wydała zbiór humoresek "Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło” . W tym samym roku wyjechała z mężem do Bukaresztu, gdzie Jan Starzewski otrzymał stanowisko sekretarza polskiego poselstwa. Po trzech latach małżeństwa opuściła męża i wyjechała z siostrą do Francji, na Riwierę. W 1924 roku wystawiono jej sztukę pt. "Malowana lala", która stała się towarzyskim skandalem, gdyż bohaterami uczyniła postacie znane w krakowskim środowisku artystycznym.
Mieszkała w Krakowie, ale często bywała też w Warszawie, gdzie miała wielu znajomych. Dużo podróżowała. Wielokrotnie wyjeżdżała do Francji, odbyła z siostrą wycieczkę statkiem wzdłuż wybrzeży Afryki Północnej, odwiedziła też Londyn.
Współpracowała z wieloma czasopismami m.in. Świat, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski, Tygodnik Ilustrowany, Tęcza. Pisywała również do dzienników, które chętnie zamieszały jej wiersze i felietony. Swoje teksty wydawała w oddzielnych, często wznawianych utworach .
W 1926 roku ukazały się Kartki z pamiętnika młodej mężatki, Mężowie i mężczyźni, Starość musi się wyszumieć oraz groteska Margrabina de Bois de Boulogne, w 1930 r. O kobiecie, która znalazła kochanka, w 1933 r. O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki. Wspólnie z A. M. Swinarskim wystawiła w Krakowie szopkę satyryczną Kukiełki u Hawełki. W 1936 roku ukazała się powieść satyryczna Wielki szlem i rok później jej kontynuacja Maleńkie karo karmiła mi żona.
Przetłumaczyła też kilka powieści z języka niemieckiego i rumuńskiego.
Magdalena Samozwaniec pisała teksty satyryczne, występowała w kabaretach w Poznaniu (Różowa Kukułka i Klub Szyderców pod Kaktusem) i w Warszawie (Wagabunda, Stańczyk). W 1942 r. wydała tomik wierszy dla dzieci pt. Królewna Śmieszka, w 1944 r. Fraszki i Wiek XX. Jej wiersze i felietony ukazywały się w Przekroju, Szpilkach, Dzienniku Polskim, Expressie Wieczornym, Nowej Kulturze (1946 r. zbiór felietonów Tylko dla kobiet, 1945 r. komedia Wanda nie chce Niemca, 1949 r. wspólnie z Anatolem Sternem Ich troje).
W listopadzie 1945 roku zawarła związek małżeński z Zygmuntem Niewidowskim. Pod koniec lat 40-tych przeprowadzili się do Warszawy.
W 1954 r. ukazała się powieść satyryczna" Błękitna krew", w której autorka w karykaturze przedstawiła środowisko byłego ziemiaństwa, czym wywołała kolejny skandal. W tym samym roku ukazał się zbiór jej dawnych utworów pt. "Moja wojna trzydziestoletnia".
Dwa lata później wydała zbeletryzowane wspomnienia pt. "Maria i Magdalena", powieść cieszącą się do dziś ogromną popularnością. Tytułowymi bohaterkami są autorka i jej siostra Maria Pawlikowska-Jasnorzewska w otoczeniu pozostałych członków rodziny Kossaków. Magdalena wspomina dzieciństwo, wspólne zabawy, choroby, pierwsze miłości i zawody. Bardzo wiele miejsca poświęca miłości w życiu Lilki. Mówi o tym, ile siostra dla niej znaczyła i jak bardzo wpływała na jej twórczość. Jest zafascynowana i zakochana w talencie Marii, ale jednocześnie potrafi wskazać jej słabostki, wyśmiać ”przywary” i grzeszki. Krytyka zarzuciła jednak powieści pewne nieścisłości, błahość treści, krzywdzące sądy o wielu ludziach.
Magdalena Samozwaniec o modzie w Polskim Radiu - rok 1970
Magdalena Samozwaniec bardzo lubiła wieczory autorskie, poprzez które utrzymywała stały kontakt z czytelnikami. Do końca życia jeździła z odczytami po całym kraju, a „ludzie biegali tłumnie, aby usłyszeć wesołe i tłuściutkie kawały” – jak sama wspominała.
W 1970 roku wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie zbierała materiały do książki o swojej siostrze. Nie doczekała się wydania tego utworu. Zmarła w Warszawie 20 października 1972 r. Została pochowana w Alei Zasłużonych na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Książka o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej pt. "Zalotnica niebieska" ukazała się w 1973 roku. Pośmiertnie wydano też tom felietonów Młodość dla wszystkich.
Na ustach grzechu: powieść z życia wyższych sfer towarzyskich, Kraków 1922
Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”, Warszawa 1923
Malowana żona, Warszawa 1924
Kartki z pamiętnika młodej mężatki, Warszawa 1926
Starość musi się wyszumieć, Warszawa 1926
Mężowie i mężczyźni, Warszawa 1926
O kobiecie, która znalazła kochanka: powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie, Warszawa 1930
Wielki szlem: powieść tylko dla brydżystów, Warszawa 1933
O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki: powieść, Warszawa 1933
Ponura materialistka: nowele, Poznań 1934
Świadome ojcostwo, Warszawa 1936
Maleńkie karo karmiła mi żona, Warszawa 1937
Wróg kobiet, Warszawa 1938
Piękna pani i brzydki pan, Warszawa 1939
Królewna Śmieszka, Kraków 1942
Fraszki Magdaleny Samozwaniec. Wiek XX, Kraków 1944
Tylko dla kobiet, Katowice, 1946
Błękitna krew, Kraków 1954
Moja wojna trzydziestoletnia, Warszawa 1954
Maria i Magdalena, Kraków 1956
Tylko dla mężczyzn, Katowice 1958
Młodość nie radość: powieść satyryczna, Warszawa 1960
Czy pani mieszka sama? Katowice 1960
Pod siódmym niebem, Warszawa 1960
Tylko dla dzieci: wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych, Kraków 1960
Komu dziecko, komu? Powieść satyryczno-obyczajowa, Warszawa 1963
Tylko dla dziewcząt, Warszawa 1966
Szczypta soli, szczypta bliźnich, Warszawa 1968
Krystyna i chłopy, Warszawa 1969
Zalotnica niebieska, Warszawa 1973
Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum, Kraków 1974
Angielska choroba, Warszawa 1983
Baśnie, Warszawa 1987
Komedia w 5 aktach Malowana żona wyst. 1924
Wanda nie chce Niemca wyst. 1945
Z A. Sternem Ich troje wyst. 1949
Groteska w 3 aktach Margrabina de Bios de Boulogne wyst. 1926
Farsa w 3 aktach Panowie nie lubią miłości wyst. 1933
Satyryczna makabra w 3 aktach Hotel Belle-Vue wyst. 1958, grana 250 razy
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.