1924-07-13     2021-01-18

Maria Aleksandra Koterbska-Frankl

Królowa swingu

Maria Aleksandra Koterbska-Frankl - polska piosenkarka, szczególnie popularna w latach 50. i 60. XX w.; jej największe przeboje to m.in. „Augustowskie noce”, „Brzydula i rudzielec”, „Karuzela”, „Parasolki”, „Serduszko puka w rytmie cza cza”, „Wrocławska piosenka”, „Do grającej szafy grosik wrzuć”.

Urodziła się 13 lipca 1924 w Białej jako druga z trójki dzieci w rodzinie muzycznej, Władysława i Janiny z Mierowskich. Debiutowała w 1949 w sylwestrowy wieczór. W latach 50. została stałą bywalczynią niedzielnych audycji Radia Katowice „Melodie świata”, audycji wówczas niezwykle popularnej, w której stałym punktem były piosenki w jej wykonaniu. W połowie lat 50. przez dwa sezony występowała w Teatrze Satyryków w Krakowie. Te dwa lata występów w teatrze miały ogromne znaczenie dla rozwoju jej kariery, przyczyniając się do zmiany repertuaru – od jazzu do piosenki aktorskiej – wymagającej nieco innego operowania głosem. W tym okresie powstała popularna piosenka „Wio koniku”. Większość nagrań z tego okresu uległa zniszczeniu, ich ślad można odnaleźć w Wiązance przebojów z lat pięćdziesiątych, przy tworzeniu której pomagali Wojciech Młynarski i Tomasz Śpiewak, a która została zaprezentowana w listopadzie 1967. Współtwórcą jej sukcesu był Jerzy Harald, kompozytor i aranżer, który skomponował m.in. piosenkę „Brzydula i rudzielec”.

Począwszy od 1956 podjęła współpracę z kabaretem literatów Wagabunda, którego była współinicjatorką. Przez wszystkie lata istnienia we wszystkich programach była jego główną gwiazdą. Z kabaretem koncertowała w Europie, a także dla Polonii w USA. Z tego okresu zachowały się takie nagrania jak „Bajka amurska”, „Jesteś tu”, „Piosenka o walcu domino”. W kabarecie występowali obok niej tacy artyści jak Lidia Wysocka, Jacek Fedorowicz, Mieczysław Wojnicki, Bogumił Kobiela, Mieczysław Czechowicz. Aranżerem i kierownikiem muzycznym zespołu, z którym Maria Koterbska śpiewała w Wagabundzie, był początkowo Wiktor Kolankowski, później Tomasz Śpiewak, z którym współpraca trwała najdłużej.

Brała też udział w imprezach estradowych, krajowych i zagranicznych. Śpiewała w programach „Zgaduj zgadula”, „Podwieczorek przy mikrofonie” i innych audycjach cyklicznych. W 1961 odbyła kilkumiesięczne tournée po Związku Radzieckim. Zespół artystyczny pod dyrekcją Kazimierza Rudzkiego był pierwszym polskim zespołem występującym przed radziecką publicznością. Maria Koterbska została tam dobrze przyjęta. W 1963 zaproszono ją do udziału w III Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie. Zaprezentowała piosenkę Marka Sarta do słów Jerzego Millera „Odejdź smutku” i otrzymała drugą nagrodę. Występ na Festiwalu w Sopocie był dla wielu zaskoczeniem, bowiem znano ją dotychczas jako wykonawczynię popularnych przebojów. W Sopocie odsłoniła nowe oblicze artystyczne, jako interpretatorka piosenek trudnych i ambitnych.

W latach 70. nagrała dwie płyty długogrające, wystąpiła na KFPP w Opolu i brała udział w programach rozrywkowych. W latach 80. wielokrotnie zasiadała w jury KFPP w Opolu. W 1987 otrzymała Honorowe Grand Prix na tym festiwalu. Występowała na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze[2]. Pod koniec lat 70. występowała wspólnie ze swoim synem, aktorem Romanem Franklem, który był nie tylko wykonawcą, ale także kompozytorem ich piosenek. W 2007 brała udział w koncercie w całości poświęconym Jackowi Lechowi.

Wystąpiła w filmach Sprawa do załatwienia i Irena do domu!.

W lutym 2013 w Bielsku-Białej została założona Bielska Piwnica Artystyczna pod patronatem Marii Koterbskiej. Jej siedziba mieści się na ul. 11 Listopada 46 a. Kultywuje pamięć o artystce, organizuje koncerty, spotkania, spektakle teatralne. Artyści piwnicy to Bielska młodzież oraz gwiazdy polskiej estrady.

Zmarła 18 stycznia 2021 w Bielsku-Białej w wieku 96 lat, przyczyną śmierci było ogólne zakażenie organizmu piosenkarki, która zmagała się z chorobą nowotworową. Pogrzeb o charakterze państwowym odbył się 22 stycznia 2021, została pochowana obok męża na cmentarzu parafii św. Mikołaja w Bielsku-Białej, przy ul. Grunwaldzkiej

Przeboje

„Asmodeusz” (muz. Bogusław Klimczuk, sł. Tadeusz Urgacz)
„Augustowskie noce” (muz. Franciszka Leszczyńska, sł. Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert)
„Brzydula i rudzielec” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
„Chłopcy z obcych mórz” (muz. Ryszard Sielicki, sł. Andrzej Bianusz)
„Cowboy Jackie” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
„Deszcz” (muz. Jerzy Wasowski, sł. Jeremi Przybora)
„Do grającej szafy grosik wrzuć” (muz. Günter Oppenheimer, sł. Mirosław Łebkowski)
„Dziś nie wiem, kto to jest” (muz. Roman Orłow, sł. Andrzej Bianusz)
„Hallo, hallo, hallo, hallo” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
„Karuzela” (muz. Witold Krzemiński, sł. Ludwik Starski)
„Klip klip, klap klap” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
„Mój chłopiec piłkę kopie” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
„Nie mówimy, że to miłość” (muz. Camillo Bargoni, Al Stillman, sł. Jeremi Przybora)
„Nie o mnie” (muz. Marian Radzik, sł. Marian Załucki)
„O tak w Polskę iść” (muz. Juventino Rosas, sł. A.Bianusz)
„Serduszko puka w rytmie cza cza” (muz. Romuald Żyliński, sł. Janusz Odrowąż-Wiśniewski)
„Si seňor”[8] (muz. Ryszard Sielicki, sł. Kazimierz Winkler)
„Zakochałam się w zielonych oczach” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
„Wrocławska piosenka” (muz. Jerzy Harald, sł. Krystyna Wnukowska), pierwotnie nagrana przez Wiktorię Zającównę. Kiedy Koterbska przyjęła do swojego repertuaru tę piosenkę, stała się ona wkrótce swoistym hymnem wrocławskich tramwajarzy