1922-10-18     2010-03-28

Zofia Romanowiczowa

Współtwórczyni wydawnictwa i księgarni Libella w Paryżu

Zofia Romanowiczowa - znana pisarka i tłumaczka, żołnierz ZWZ, więźniarka niemieckiego obozu Ravensbrueck, czołowa postać polskiej emigracji, współtwórczyni wydawnictwa i księgarni Libella w Paryżu, autorka m.in. książek „Baśka i Barbara”, „Próby i zamiary”, „Skrytki”, „Ruchome schody”.

Zofia Romanowiczowa urodziła się 18 października 1922 r. w Radomiu. Córka legionisty i urzędnika Zygmunta Górskiego oraz Marianny ze Stolińskich. Uczyła się w gimnazjum i liceum im. Tytusa Chałubińskiego w Radomiu. Współredagowała szkolne pisemko „Sztubackie głosy”, gdzie zamieszczała pod pseudonimem „Claudia” swoje wiersze.

Podczas okupacji hitlerowskiej przebywała nadal w Radomiu, była łączniczką AK, po aresztowaniu przez gestapo w 1941 r. Więziona w Kielcach i Pińczowie a następnie przez cztery lata była w obozach koncentracyjnych Ravensbrueck i Neu-Rohlau pod Karlsbadem, gdzie pracowała w fabryce porcelany.

Po wojnie i wyzwoleniu obozu przez wojska USA wyemigrowała do Włoch, gdzie została asystentką Melchiora Wańkowicza podczas jego pracy nad "Bitwą pod Monte Cassino". Kontynuowała naukę w Porto San Giorgio w liceum założonym przez 2. Korpus Armii Polskiej. Publikowała w wydawanych tam periodykach polskich „Orzeł Biały”, „Ochotniczka”, „Kresowym szlakiem”. Służyła w Pomocniczej Służbie Wojskowej Kobiet. W numerze 36 „Orła Białego” z 1945 r. opublikowała nowelę „Tomuś” – podawaną przez nią za swój właściwy debiut pisarski. Zdała maturę w 1946 r. Po otrzymaniu stypendium Polskiej Misji Katolickiej w Paryżu rozpoczęła studia na Sorbonie (kierunek filologia romańska; stopień licenciée ès lettres uzyskała w 1949 r.).

Wraz z razem z mężem - księgarzem i wydawcą Kazimierzem Romanowiczem - w 1946 r. założyli księgarnię i wydawnictwo Libella oraz Galerię Lambert, mieszczące się na paryskiej Wyspie św. Ludwika. Miejsca te, działające do połowy lat 90., były przez pół wieku jednymi z najważniejszych emigracyjnych ośrodków polskiej kultury. Księgarnia Libella była jednym z pierwszych miejsc odwiedzanych przez przyjeżdżających do Paryża Polaków, tam odbywały się promocje książek Czesława Miłosza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, tam mieli wernisaże Józef Czapski, Tadeusz Kantor i Jan Lebenstein.

Zofia Romanowiczowa w latach powojennych współpracowała z paryską "Kulturą", londyńskimi "Wiadomościami", "Tygodnikiem Powszechnym". Była autorką książek poświęconych przeżyciom obozowym oraz problemom życia na emigracji, takich jak: "Baśka i Barbara" (1956), "Przejście przez Morze Czerwone", "Łagodne oko błękitu" (1968), "Groby Napoleona" (1972), "Na Wyspie" (1984). Zofia Romanowiczowa tłumaczyła także z francuskiego na polski utwory poetów prowansalskich (antologia "Brewiarz miłości", 1963) i "Apokryfy Nowego Testamentu" (1955).

Znalazła się wśród intelektualistów, którzy w 1976 r. podpisali deklarację solidarnościową List 59 (przeciwko zmianom w konstytucji: wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR i sojuszu z ZSRR). Była członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i laureatką nagród literackich: im. S. Strońskiego, Fundacji A. Jurzykowskiego, Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie oraz Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1964).

Przez lata wraz z mężem mieszkała w Paryżu w domu przy ul. Debelleyme. Zmarła w Domu Spokojnej Starości Polskiego Funduszu Humanitarnego w Lailly-en-Val 28 marca 2010 roku, gdzie spędziła ostatnie lata życia. Spoczęła 6 kwietnia 2010 r. na cmentarzu wiejskim w pobliżu swojego dawnego letniego domu w Jours, w Burgundii.