1553-03-09     1630-03-09

Mikołaj Wolski z Podhajec herbu Półkozic

Mikołaj Wolski z Podhajec herbu Półkozic marszałek wielki koronny od 1616, marszałek nadworny koronny od 1600, dyplomata, starosta krzepicki, olsztyński i rabsztyński, skarbnik rawski, fundator sławnego eremu i kościoła kamedułów na podkrakowskich Bielanach, należał bez wątpienia do najciekawszych postaci, działających na polskiej scenie w końcu XVI i na początku XVII wieku.

Urodzony w 1550 roku, syn Stanisława marszałka nadwornego koronnego i Barbary Tarnowskiej, zgromadził bardzo pokaźny majątek, na który — oprócz dóbr dziedzicznych — składało się pięć starostw oraz domy w Warszawie, Krakowie i innych miastach.

Wychowany na dworze Maksymiliana – księcia Austrii. Jako gorący zwolennik kandydatury habsburskiej, po wyborze Stefana Batorego na tron polski opuścił terytorium Rzeczypospolitej i zamieszkał na stałe w Wiedniu oraz w Pradze — na dworze cesarza Rudolfa, gdzie był przyjmowany serdecznie i z honorami. Powrócił do kraju dopiero za panowania Zygmunta III, na którego polecenie odbył między innymi poselstwo do papieża Klemensa VIII w 1602 roku, kiedy to właśnie rozpoczął przygotowania do sprowadzenia kamedułów na Bielany, a także misję z lat 1609-1610, będącą przedmiotem naszego tu zainteresowania. Trzy lata później, jesienią 1612 roku, udał się jeszcze z poselstwem gratulacyjnym na dwór nowo obranego cesarza Macieja.

Gruntownie wykształcony, lubił otaczać się ludźmi nauki i artystami, których sprowadzał z zagranicy; na swym dworze utrzymywał wyborną ponoć kapelę, kolekcjonował książki i obrazy; interesował się alchemią, w czym znalazł sobie znakomitych partnerów — najpierw w osobie samego cesarza Rudolfa II, później zaś Zygmunta III. W sumie niemal laty ujął marszałek dwa główne w życiu miał zamiłowania: do zajęć umysłowych i do podróżowania.

Wysyłany był w różnych poselstwach. W kraju dla biegłości wielkiej w prawie, i zasług, sprawował znakomite godności. Awanse urzędnicze zawdzięczał Wolski Henrykowi Walezemu, a następnie Zygmuntowi III; w 1574 roku uzyskał godność miecznika koronnego, w 1599 został marszałkiem nadwornym, w 1615 — marszałkiem wielkim koronnym.

Ożenił się z Teodorą Bielską, z którą miał córkę Petronelę z Podhajec, poślubioną przez burgrabię krakowskiego Krzysztofa Rogowskiego.

W wyniku podróży sprowadził z zagranicy do Polski wielu rzemieślników. Przebywając w Rzymie, jako poseł Zygmunta III Wazy, do papieża Klemensa VIII, bardzo upodobał sobie zakon Kamedułów, którzy zobowiązali się przysłać do Polski paru zakonników, jednak pod warunkiem, że wystawi im klasztor i zapewni odpowiednie fundusze na ich utrzymanie. W rynku w Kłobucku wybudował murowany pałac, połączony nadziemnym przejściem z kościołem św. Marcina i Małgorzaty. Budynek nie przetrwał jednak do czasów obecnych, nie wiadomo dokładnie kiedy został zburzony.

W 1578 roku po otrzymaniu zgody króla Stefana Batorego wykupuje kuźnice w swoich starostwach. Po 1588 roku przebudował w stylu renesansowym Zamek w Krzepicach. W 1607 roku wykupuje kuźnicę w Łojkach, w 1620 roku kuźnicę w Łaźcu i Wąsoszy. Dwie ostatnie wykupuje od wdowy po ostatnim kuźniku z rodu Konopków. W Łaźcu wystawia piec do odlewania dział, w Łojkach zakłada druciarnię i blacharnię, w Pankach odlewnię dział, moździerzy i kul. Zakłada kuźnice w Poczesnej (Poczesna Druga lub Klepaczka) oraz w 1620 roku w Nieradzie (działała 10 lat, po śmierci Mikołaja Wolskiego zamieniona na folwark). W kuźnicach Wolskiego odlewano ciężkie działa forteczne, panwie do warzenia solanki w żupach solnych, kotły, garnce i garnki. Z żelaza kutego wyrabiano w ogromnych ilościach sprzęt rolniczy i rzemieślniczy, blachy, druty, łopaty, siekiery. Po śmierci Mikołaja Wolskiego, wskutek braku spadkobiercy, kuźnice w Łaźcu, Nieradzie, Poczesnej, Sierakowie, Własnej i Zawadzie uległy dewastacji i zatrzymaniu.

W 1618 i 1620 roku był deputatem Senatu na Trybunał Skarbowy Koronny. Przyjął prawo miejskie w Krakowie. Jako dyplomata podczas kolejnych misji zwiedził niemal wszystkie kraje XVI-wiecznej Europy.

Według legendy przez długie lata zajmował się czarną magią i alchemią, jednak pod koniec życia, gdy uznał, że jego życie jest niegodziwe i bezbożne, ufundował klasztor kamedułów na Bielanach w Krakowie. Zmarł 9 marca 1630 roku. Został pochowany przy wejściu do kościoła, a na jego płycie nagrobnej umieszczono, zamiast nazwiska, łacińskie sentencje o strachu przed potępieniem i Sądem Ostatecznym. Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany w białym habicie kamedułów. Portret epitafijny Mikołaja Wolskiego, którego autorem jest ojciec Wenanty Subiaco, malarz zakonny, umieszczony jest przy wejściu do kościoła.

Do dzisiaj istnieje w Krakowie Las Wolski nazwany tak na cześć opisywanego marszałka.