1919-02-10 1922-11-27
Sejm Ustawodawczy to jednoizbowy organ parlamentarny wybrany dla uchwalenia konstytucji (Konstytuanta) II Rzeczypospolitej. Pierwsze posiedzenie odbyło się 10 lutego 1919, zaś ostatnie 27 listopada 1922.
28 listopada 1918 w Warszawie został wydany „Dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego”. Sejm został wyłoniony częściowo w drodze demokratycznych wyborów pięcioprzymiotnikowych (bezpośrednich, powszechnych, równych, tajnych i proporcjonalnych) 26 stycznia 1919 uzupełniony polskimi posłami parlamentów państw zaborczych. Stopniowo uzupełniany wyborami w poszczególnych dzielnicach do 1922. Na koniec kadencji liczył 442 posłów, z czego 364 wybrano w wyborach zarządzonych przez władze polskie, 20 w drodze uchwały o włączeniu w skład izby wybranych w drodze wyborów delegatów Sejmu Litwy Środkowej, 35 posłów posiadało mandaty z tytułu wyborów do parlamentów państw zaborczych (w tym 28 z izby poselskiej austriackiej Rady Państwa i 7 posłów niemieckiego Reichstagu), 6 posłów znalazło się w wyniku kompromisu wyborczego na Śląsku Cieszyńskim
Pierwsze posiedzenie odbyło się 10 lutego w budynku byłego Instytutu Aleksandryjsko-Maryjskiego Wychowania Panien przy ul. Wiejskiej. Obrady otworzył przemówieniem Naczelnik Państwa Józef Piłsudski, który nominował Marszałka seniora Ferdynanda Radziwiła. Marszałek senior powołał tymczasowych sekretarzy ks. Zygmunta Kaczyńskiego (ZLN) i Mieczysława Niedziałkowskiego (PPS). Na pierwszym posiedzeniu, przedstawiono Sejmowi 210 dekretów rządu do zatwierdzenia.
Na drugim posiedzeniu Sejmu 14 lutego 1919 przyjęto przygotowany przez rząd „Tymczasowy regulamin obrad Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej”. Regulamin ten z niewielkimi zmianami obowiązywał do lutego 1923.
W okresie od 10 do 14 lutego 1919 obradom przewodził Marszałek Senior Ferdynand Radziwiłł, 14 lutego 1919 marszałkiem Sejmu wybrano Wojciecha Trąmpczyńskiego, zaś wicemarszałkami: Jakuba Bojko z PSL Piast, Andrzeja Maja z ZSLN, Jędrzeja Moraczewskiego z PPS, Stanisława Osieckiego z PSL Wyzwolenie, Józefa Ostachowskiego z PZL.
20 lutego 1919 Sejm przyjął przez aklamację uchwałę o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa) nazywaną „Małą Konstytucją”.
Do ważniejszych ustaw uchwalonych przez ten Sejm należą: Mała Konstytucja, Konstytucja marcowa z 17 marca 1921 oraz Statut Organiczny Województwa Śląskiego i szeroki pakiet ustaw socjalnych.
W 1920 Sejm powołał nadzwyczajny i tymczasowy organ parlamentarno-rządowy Radę Obrony Państwa, w skład którego wchodziło 10 przedstawicieli Sejmu.
Sejm Ustawodawczy funkcjonował do momentu ukonstytuowania się wybranego na mocy konstytucji Sejmu i Senatu, co nastąpiło 1 grudnia 1922 (wybór marszałków obu izb). Sejm ten odbył 342 posiedzenia plenarne, uchwalając 571 ustaw, w tym 166 dotyczących aparatu państwowego i wymiaru sprawiedliwości oraz 181 ustaw skarbowych.
Wystąpienie Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego wygłoszone 10 lutego 1919 r. podczas otwarcia obrad Sejmu Ustawodawczego, pierwszego parlamentu niepodległej II Rzeczypospolitej.
Panowie posłowie!
Półtora wieku walk, krwawych nieraz i ofiarnych, znalazło swój tryumf w dniu dzisiejszym. Półtora wieku marzeń o wolnej Polsce czekało swego ziszczenia w obecnej chwili. Dzisiaj mamy wielkie święto narodu, święto radości po długiej, ciężkiej nocy cierpień.
W tej godzinie wielkiego serc polskich bicia czuję się szczęśliwym, że przypadł mi zaszczyt otwierać Sejm polski, który znowu będzie domu swego ojczystego jedynym panem i gospodarzem.
Radość dnia dzisiejszego byłaby stokroć większą, gdyby nie troska, że zbieracie się w chwili niezwykle ciężkiej. Po długiej, nieszczęsnej wojnie świat cały, a z nim i Polska, czekają z tęsknotą upragnionego pokoju. Tęsknota ta w Polsce dziś ziścić się nie może. Synowie Ojczyzny muszą iść, by bronić granic i zabezpieczyć Polsce swobodny rozwój.
Sąsiedzi nasi, z którymi pragnęlibyśmy żyć w pokoju i zgodzie, nie chcą zapomnieć o wiekowej słabości Polski, która tak długo stała otworem dla najazdów i była ofiarą narzucania jej obcej woli przemocą i siłą.
Nie chcemy mieszać się do życia wewnętrznego któregokolwiek z naszych sąsiadów, lecz pozwolić nie możemy, by pod jakimkolwiek bądź pozorem, chociażby pod pozorem rzekomego dobrodziejstwa, naruszano nasze prawo do samodzielnego życia.
Nie oddamy ani piędzi ziemi polskiej i nie pozwolimy, by uszczuplano nasze granice, do których mamy prawo.
Dążności naszych sąsiadów sprawiły, że ze wszystkimi nimi znajdujemy się obecnie w otwartej wojnie, lub co najmniej w stosunkach mocno naprężonych.
Jasną stroną w naszych stosunkach zewnętrznych są zacieśniające się węzły przyjaźni z państwami Entety. Głęboka sympatia łączyła już dawniej Polskę ze światem demokratycznym Europy i Ameryki, nie szukającym sławy w podbojach i ucisku innych narodowości, a pragnącym ułożenia stosunków w myśl zasad sprawiedliwości i słuszności.
Sympatia ta spotęgowała się, gdy sławne armie państw sprzymierzonych, druzgocąc ostatnią potęgę naszych ciemiężycieli, wyzwoliły Polskę z niewoli.
Jestem przekonany, że serdeczne uczucia i niezaprzeczona spólność interesów z tymi państwami uczynią niezbędną dla nas z ich strony pomoc - wydatną i skuteczną.
Naród polski przez półtora wieku zmuszany był stosować się do praw narzuconych przez obcą przemoc. Nie mogąc normować swego życia według własnej woli, zatracił przez ten długi okres poczucie prawa i wiarę we własne siły.
Obdarzeni dziś zaufaniem narodu, dać mu macie podstawy dla jego niepodległego życia w postaci prawa konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej. Na tej podstawie utworzycie rząd, oparty o prawa, przez wybrańców narodu ustanowione. Prawa przez was uchwalone, będą początkiem nowego życia wolnej i zjednoczonej Ojczyzny.
Polska, otoczona zewsząd przez wrogów, musi posiadać armię, która by mogła sprostać swoim ciężkim zadaniom. Macie poprzeć i rozwinąć rozpoczętą budowę wojska, tak by Ojczyzna, zasłonięta piersiami żołnierza, mogła się czuć bezpieczną i przeświadczoną, że honoru jej i praw broni silna i dobrze wyposażona armia.
Wreszcie zwrócicie, panowie, niechybnie baczną uwagę na niedomagania naszego życia gospodarczego, upośledzonego przez gospodarkę obcych i zrujnowanego silnie przez wojnę i okupację. W tej dziedzinie należyte uregulowanie spraw znajdującego się w upadku przemysłu i niezbędnych reform agrarnych w duchu postępu i wielkich demokracyj Zachodu stworzy zdrowe podstawy dla siły duchowej narodu i da trwałe podłoże dla budowy jego przyszłości.
Życząc panom powodzenia w ich trudnej i odpowiedzialnej pracy, ogłaszam pierwszy Sejm wolnej i zjednoczonej Rzeczypospolitej Polskiej za otwarty i powołuję najstarszego z panów, posła Ferdynanda Radziwiłła do objęcia tymczasowego przewodnictwa.
Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa, 10 lutego 1919 r.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.