1901-01-05     1978-10-01

Adam Ciołkosz

Postać Adama Ciołkosza przypomina najpiękniejsze karty w historii polskiej lewicy i socjalizmu. Pokazuje, że przez całe dekady to właśnie socjaliści reprezentowali wszystko to, co w polskiej tradycji politycznej najlepsze: ideały demokracji, sprawiedliwości społecznej, wolności, praw obywatelskich, pluralizmu i tolerancji, wreszcie niepodległości. Prawnik i historyk, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej i powstaniec śląski. Poseł na sejm II RP i więzień twierdzy brzeskiej. Wybitny mówca wiecowy i charyzmatyczny lider robotniczych strajków.

Adam Ciołkosz urodził się 5 stycznia 1901 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny o korzeniach niepodległościowych, aktywnej społecznie. Jego dziadek ze strony matki brał udział w Powstaniu Styczniowym.

W 1903 r. rodzina Ciołkoszów przeprowadziła się do Tarnowa, gdzie Adam uczęszczał do gimnazjum. Wówczas rozpoczęły się jego związki z harcerstwem. Został członkiem I Drużyny Skautowej im. Zawiszy Czarnego, a następnie sam utworzył I Drużynę Harcerską w Zakopanem. Po ukończeniu gimnazjum kształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Prawa.

Pierwsze lata I wojny światowej spędził z rodziną w Wiedniu, gdzie współtworzył Drużynę Harcerską im. Jana Sobieskiego. We wrześniu 1918 r. wraz ze starszymi harcerzami powołał Pogotowie Narodowe. W październiku tego roku Pogotowie, współpracując z Polską Organizacją Wojskową, brało udział w rozbrajaniu w Tarnowie posterunków wojska austriackiego. Ciołkosz wziął także udział w walkach o Lwów w listopadzie 1918 r. W roku 1919 współuczestniczył w budowie harcerstwa na Warmii i Mazurach jako komendant Naczelnej Komendy Organizacji Harcerskiej na te tereny.

Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r., walczył w bitwach o Wilno, Grodno i Warszawę. W 1921 r. brał udział w III Powstaniu Śląskim, m.in. w bojach o Górę Św. Anny. Po zakończeniu walk ukończył przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz krakowską Szkołę Nauk Politycznych. W 1921 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Był członkiem Sekcji Akademickiej Polskiej Partii Socjalistycznej i Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.

Należał do założycieli Wolnego Harcerstwa (1921). W roku 1928 wszedł do Sejmu RP. W kolejnych wyborach w 1930 r. także uzyskał mandat posła, jednak lista Centrolewu, z której startował, została unieważniona. Za działalność przeciw sanacji został w tym samym roku aresztowany. Sądzony w procesie brzeskim w 1932 r. otrzymał wyrok trzech lat, które spędził w więzieniach w Krakowie, Tarnowie i Wiśniczu. W latach 1931-1939 był członkiem Rady Naczelnej i Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS.

Po wybuchu II wojny światowej wraz z rodziną przedostał się przez Rumunię do Paryża, a następnie Londynu. Na emigracji objął funkcję sekretarza Komitetu Zagranicznego PPS. Od 1940 r. był członkiem Rady Narodowej, a od 1941 wchodził w skład Komitetu Ministrów do Spraw Kraju.

Po wojnie nie powrócił do kraju. Aktywnie sprzeciwiał się pozostawaniu Polski w sowieckiej strefie wpływów. W latach 1947-1957 był przewodniczącym PPS w Wielkiej Brytanii. W 1959 r. został przewodniczącym Rady Centralnej PPS. W 1960 r. usunięty z PPS. Od 1964 r. ponownie przewodniczący PPS. W 1967 r. wybrany prezesem Centralnego Komitetu PPS. W latach 1949-1954 członek Rady Politycznej, a od 1954 członek Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego (1956-1959 i 1963-1966 jej przewodniczący).

Był przedstawicielem polskiej emigracji w Zgromadzenia Europejskich Narodów Ujarzmionych (ACEN). Aktywny na polu publicystyki społeczno-politycznej oraz pisarstwa historycznego. W latach 1950-1959 redaktor „Robotnika”. W roku 1966 z jego inicjatywy miał miejsce Światowy Zjazd Polski Walczącej.

Adam Ciołkosz zmarł 1 października 1978 r. w Londynie.