1898-08-11 2002-08-25
W 2002 roku w Rzymie zmarła Karolina Lanckorońska, historyk sztuki, współzałożycielka Polskiego Instytutu Historycznego, współorganizatorka Fundacji im. Lanckorońskich w Rzymie; promotorka i mecenas polskiej kultury, dziedziczka cennej kolekcji dzieł sztuki, które przekazała m.in. dla Zamku Królewskiego w Warszawie i Zamku Królewskiego na Wawelu.
W październiku 1939 kolekcja Karola Lanckorońskiego została skonfiskowana przez gestapo. Wyodrębniono z niej też kilka obiektów, które przeznaczono dla tworzonego właśnie Fuehrermuseum w Linzu. W roku 1943 zbiory ewakuowano z Wiednia, zagrożonego alianckimi nalotami; po wojnie, w roku 1947 kolekcja powróciła do właścicieli. Nie było już dla niej miejsca. Pałac Lanckorońskich, zniszczony w ostatniej fazie wojny, był ruiną (rozebrano go w 1960 r.), a trójka dzieci, spadkobiercy Karola Lanckorońskiego, osiedliła się za granicą. Karolina Lanckorońska zamieszkała w Rzymie.
Ogromna kolekcja, licząca ponad 3,5 tys. obiektów, uległa rozproszeniu. Sprzedaż kilku cenniejszych dzieł pozwoliła uratować polskie instytucje kulturalne za granicą, m.in. Bibliotekę Polską w Paryżu, a powołana do życia Fundacja z Brzezia Lanckorońskich umożliwiała studia za granicą wielu polskim humanistom w czasach, kiedy Polska pozostawała za żelazną kurtyną.
W październiku 1994 Karolina Lanckorońska przekazała do zbiorów wawelskich 83 obrazy włoskie z okresu od XIV do XVII wieku; 222 rysunki i akwarele Jacka Malczewskiego, portrety ojca, Karola Lanckorońskiego; oraz 145 numizmatów, kilkanaście grafik z podobiznami polskich monarchów i kilka związanych z rodziną dokumentów.
W 2000 roku do daru dołączył odzyskany na drodze sądowej obraz Dossa Dossi "Jowisz, Merkury i Cnota"; bizantyńska gemma z VI w., zwana w literaturze przedmiotu "gemmą Lanckorońskiego" oraz datowana na 400 r. p.n.e. beocka protoma z wizerunkiem Dionizosa. Dwa lata później kolekcję tę uzupełniły trzy kolejne dzieła, przekazane na Wawel po śmierci donatorki: dwa obrazy włoskie oraz akwarela z podobizną Karola Lanckorońskiego, namalowana przez Jacka Malczewskiego.
Kolekcja była największym w powojennej historii darem, jaki otrzymał Zamek Królewski na Wawelu.
Karolina Maria Adelajda Franciszka Ksawera Małgorzata Edina Lanckorońska (1898-2002), historyk i historyk sztuki, wybitna działaczka Polonii we Włoszech. Pochodziła z rodu arystokratycznego herbu Zadora, była córką hrabiego Karola Lanckorońskiego i jego trzeciej żony Małgorzaty von Lichnowsky.
W 1935 habilitowała się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, zajmując się głównie sztuką barku i twórczością Michała Anioła. W czasie wojny zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Służyła w Związku Walki Zbrojnej, a potem w AK. Aresztowana przez gestapo, trafiła do obozu koncentracyjnego Ravensbruck. Po wojnie zamieszkała we Włoszech.
Była członkiem PAU od 199 roku. Nadano jej kilka tytułów doktora honoris causa. Została odznaczona m.in. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, orderem Al Merito della Repubblica Italiana. Z okazji 100. rocznicy urodzin otrzymała z rąk Jana Pawła II Krzyż Komandorski Orderu św. Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.