1792-06-18 0000-00-00
W czasie wojny polsko-rosyjskiej „o konstytucję 3 maja”, 18 czerwca 1792 roku pod Zieleńcami została stoczona bitwa między wezwanym przez targowiczan, liczącym 11 tys. ludzi korpusem gen. Arkadija Markowa a kolumną wojsk dywizji wołyńskiej (3 tys. żołnierzy) gen. Józefa Zajączka. Kolumna ta zmierzała do połączenia się z wojskami koronnymi zajmującymi pozycję na wzgórzach w pobliżu Zieleniec. Kiedy Markow po parogodzinnych przygotowaniach ruszył do ataku na pułki wołyńskie, za nimi w drugiej linii stała już 15-tys. armia koronna dowodzona przez ks. Józefa Poniatowskiego. Zarażona duchem Targowicy dywizja wołyńska, stawiając słaby opór, uległa rozproszeniu. Wówczas ks. Józef Poniatowski poprowadził do ataku swoje bataliony i grupę kawalerii Michała Wielhorskiego.
Atak ten przesądził o polskim sukcesie. Zwycięstwo to nie zostało jednak wykorzystane do całkowitego zniesienia przeciwnika. Polacy ponieśli duże straty – ok. 1340 żołnierzy, przy 2 tys. przeciwnika. Dla upamiętnienia tego zwycięstwa król Stanisław August ustanowił order Virtuti Militari, który po bitwie otrzymali ks. Józef Poniatowski i gen. Tadeusz Kościuszko.
Należy pamiętać, że wojska rosyjskie wkroczyły do Polski pod pretekstem udzielenia "przyjacielskiej" pomocy wszystkim zagrożonym tyranią i absolutyzmem Sejmu Wielkiego. O pomoc poprosili przywódcy konfederacji targowickiej. Armia Rzeczpospolitej była w fazie organizacji. Spodziewano się wojny. Gorączkowo powiększano stan liczbowy i uzbrojenie, jednak czasu było niewiele. Armia rosyjska liczyła ponad 100 tysięcy żołnierzy. Wojska Rzeczpospolitej mogły wystawić około 60 tysięcy. Dowódca armii koronnej został bratanek króla książę Józef Poniatowski. Na czele jednej z podległych mu dywizji stanął gen. Tadeusz Kościuszko, zaś armię litewska prowadził książę Ludwik Wirtemberski. Zdrada tego ostatniego znacznie skomplikowała sytuację wojsk polskich. Na froncie południowym Poniatowski dążył do koncentracji sił i skrócenia frontu. Podczas odwrotu w kierunku Ostrowa doszła do wspomnianej wyżej bitwy pod Zieleńcami.
11-tysięczny korpus rosyjski pod wodzą gen. Irakija Morkowa zaatakował polski oddział pod dowództwem gen. Ludwika Trokina i gen. Józefa Zajączka. Co ciekawe, obaj polsko-litewscy dowódcy później przeszli na rosyjską stronę. Trokin związał się z konfederacją barską i złożył przysięgę wierności carycy Katarzynie, zaś Zajączek zakończył karierę jako namiestnik marionetkowego Królestwa Polskiego, które utworzono po klęsce Napoleona.
Rosyjski dowódca był przekonany, że dopadł mały konwój i niewielkim kosztem zdoła odciąć Polakom drogę odwrotu. Atak kawalerii i kozaków przełamał pierwsza linię wojsk polskich, jednak błyskawiczne zapełnienie luki i atak piechoty pod wodzą samego ks. Poniatowskiego oraz samorzutna interwencja polskiej artylerii skutecznie powstrzymały ataki jegrów nacierających od południa. Silne kontruderzenie zmusiło Rosjan do ucieczki.
Do zwycięstwa pod Zieleńcami przyczynił się także Tadeusz Kościuszko, którego dywizja osłaniała armię i opóźniała pościg. Nie pozwolił na okrążenie wojsk Poniatowskiego.
Sukces bardzo uradował króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Z okazji zwycięskiej bitwy zrealizował przygotowany w tym czasie projekt ustanowienia słynnego odznaczenia Virtuti Militari. 20 złotych i 40 srebrnych krzyży Virtuti Militari trafiło do najwaleczniejszych oficerów, podoficerów i szeregowych żołnierzy.
Obraz: Po bitwie pod Zieleńcami – Wojciech Kossak
Order Virtuti Militari w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.