1902-03-31     1971-12-30

Zbigniew Burzyński - pionier polskiego sportu balonowego

Zbigniew Józef Burzyński urodził się 31.03.1902 r. w Żółkwi k. Lwowa. Ojciec, dr praw inż. leśnictwa Władysław Burzyński, był nadleśniczym Lasów Państwowych w Małopolsce Wschodniej. Uczęszczał do wielu szkół powszechnych na szlaku wędrówek zawodowych swojego ojciec: we Lwowie, Wiedniu i Krakowie. W 1918 r. od sierpnia do października jako ”Omega" służył w Polskiej Organizacji Wojskowej na terenie Krynicy i Krakowa. W Krakowie wstąpił do Korpusu Kadetów na Łobzowie, uzyskując tamże w 1919 r. maturę. Następnie skierowany zostaje do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu, którą kończy z 11 lokatą. Po dwóch miesiącach służby w 2 Pułku Artylerii Górskiej w Nowym Targu, wysłany zostaje z dniem l.05.1921 r. do Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej w Toruniu na Kurs Obserwatorów Aeronautycznych. Kończy go po półtora roku z pierwszą lokatą, awansując w międzyczasie do stopnia podporucznika. Po kursie pozostaje nadal w Toruniu jako wykładowca. Burzyński, dzięki znajomości francuskiego, przetłumaczył instrukcję montażu sterowca Lech (Zodiac), obsługi i lotów. Sterowiec został na miejscu zmontowany, po czym rozpoczęto na nim loty szkolne. Pilotem sterowca Lech był również Zbigniew Burzyński.

Pierwszy lot na balonie wolnym odbył latem 1922 r. W 1924 r. później zostaje odkomenderowany do Francji na dwumiesięczny staż fabryczny w wojskowych zakładach balonowych w Chalais-Meudon. Po powrocie, przeniesiony został do Centralnych Warsztatów Aeronautycznych w Legionowie, uruchamia pierwszy w Polsce warsztat produkujący powłoki balonowe wszelkiego typu. Pod jego kierownictwem zbudowano w nim pierwszy w Polsce balon na uwięzi typu Caquot R i pierwszy balon wolny typu E2. W Legionowie pozostaje do marca 1937 r., zajmując kolejno różne stanowiska: kierownika warsztatu powłokowego, pracuje w biurze konstrukcyjnym, jest dowódcą kompanii balonów obserwacyjnych w 2 batalionie balonowym. Tam też, w latach 1928-1938, prowadzi czynną działalność zawodniczą w sporcie balonowym.

We wrześniu 1928 r. bierze po raz pierwszy udział w Krajowych Zawodach Balonów Wolnych. Startuje z Warszawy wraz z Franciszkiem Hynkiem na balonie Lwów, zajmując l miejsce. W sierpniu 1929 r. startuje po raz pierwszy w zawodach międzynarodowych, jakie odbyły się w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej. W październiku 1930 r. startował ponownie w zawodach krajowych na balonie o pojemności 750 m3, lecz na skutek lądowania w ZSRR został wyeliminowany z zawodów za sprzeczne z regulaminem przekroczenie granicy.

Począwszy od 1932 r. Polska bierze udział w Międzynarodowych Zawodach Balonowych o nagrodę im. Gordon-Bennetta. Burzyński wraz z Hynkiem startuje w Bazylei na balonie Gdynia. Zajmuje 6 miejsce na 16 startujących balonów. Odległość z Bazylei do Bielan w Warszawie 1075 km przelecieli w ciągu 17 h i otrzymali nagrodę za najlepszą prędkość- 63 km/h. Na początku 1933 r. odbył, wraz z Hynkiem, pierwszy w Polsce lot balonem na wysokość. Wystartowali 28 lutego na balonie Toruń, uzyskując wysokość 9762 m. Ten sukces zadecydował o wyznaczeniu obydwu na następne w 1933 r. zawody Gordon-Bennetta do Chicago. Burzyński i Hynek odnieśli na balonie Kościuszko pierwsze w tych zawodach zwycięstwo dla Polski, lądując w Kanadzie (1361 km w czasie 39 h i 39 min).

28.03.1935 r. Burzyński z Wysockim ustanawiają rekord świata wysokości lotu balonem- 9437 m, bijąc poprzedni rekord tej kategorii należący do Amerykanina Seltle (8600 m). W lipcu 1935 r. obaj osiągają na balonie Toruń wysokość 10 002 m.

W następnych z kolei zawodach Gordon-Bennetta (w 1934 r. w Warszawie) Burzyński startuje na balonie Warszawa II z J. Zakrzewskim, w których zajmuje drugie miejsce, lądując pod Riazaniem w ZSRR (1301 km w czasie 36 h i 42 min). W tychże zawodach we wrześniu1935 r. leci z W. Wysockim na balonie Polonia II z Warszawy aż pod Stalingrad (1650 km w czasie 57 h i 54 min) i zdobywa w ten sposób dla Polski na własność nagrodę Gordon-Bennetta, przez trzykrotne kolejne zwycięstwo polskich pilotów balonowych.

29.03.1936 r. Burzyński wraz z dr. K. Jodko-Narkiewiczem ustanawia na balonie Warszawa II nowy rekord świata w wysokości- 10 835 m (w klasie A-9 dla balonów o pojemności od 3001 do 4000 m3), Rekord ten utrzymał się w tabeli rekordów świata FAI ponad 26 lat. Ustanowił jeszcze dwa inne rekordy świata: odległości przelotu na balonie- 1650,474 km (15-18.09.1935 r.) i długotrwałości lotu na balonie- 57 h 54 min (w kategorii balonów o pojemności od 1601 do 4000 m3).

Zbigniew. Burzyński startował jeszcze w zawodach Gordon-Bennetta dwukrotnie: w Warszawie w 1936 r. i w Brukseli w 1937 r. W 1938 r. nie startował, ponieważ przygotowywał w Tatrach lot stratosferyczny balonu Gwiazda Polski, w którym to stratostacie wyznaczony został na pilota. Na skutek awarii lot nie doszedł jednak do skutku. W międzyczasie dokonał również oblotu balonu zmotoryzowanego.

Burzyński otrzymuje w 1923 r. stopień porucznika, a w styczniu 1934 r. awansuje do stopnia kapitana. W latach 1937-1939 (wg [3]- od kwietnia 1936 r. do sierpnia 1938 r.) był słuchaczem Szkoły Oficerów Technicznych Lotnictwa w Warszawie, w której ukończył kurs oficerów technicznych lotnictwa. W tym też czasie wykonano według jego projektu prototyp balonu zaporowego ZB-3. Stateczniki tego balonu produkowane były seryjnie i stosowane były także w czasie ostatniej wojny w Anglii na polskich balonach.

Po kursie, we wrześniu 1938 r. został komendantem parku w 2. batalionie balonowym. Funkcję tę pełnił do kwietnia 1939 r., po czym przeniesiono go do Dowództwa Obrony Przeciwlotniczej na stanowisko referenta zapór balonowych, na którym pozostał do końca sierpnia.1939 r. Następnie był dowódcą 6 kompanii balonów obserwacyjnych, pozostając na tym stanowisku również w Wojnie Obronnej Polski 1939 r. Po rozformowaniu jednostki, 5.10.1939 r. powrócił do Warszawy. Tam rozpoczął pracę w delegaturze PCK. W listopadzie tegoż roku kpt. Burzyński został zatrzymany przez żandarmerię niemiecką i osadzony w obozach jenieckich (m.in.: Oflag X E Lubeka, Oflag VI B Dössel) , w którym przebywał do 1.04.1945 r. W okresie 1.05-4.11.1945 r. był oficerem łącznikowym 4 Commando Brigade w okupowanych Niemczech. Do kraju wrócił w listopadzie1945 r. (wg [2]- 5.11.1946 r.). Podejmuje następnie studia w Politechnice Warszawskiej, gdzie w 1955 r. uzyskuje dyplom inżyniera mechanika specjalności balonowej. Tamże pracuje następnie w charakterze starszego asystenta, a potem konstruktora w katedrze Budowy Lotnisk Politechniki Warszawskiej.

W PRL był czynnym propagatorem sportu balonowego i współinicjatorem jego reaktywowania po wojnie. Z chwilą powołania w 1956 r. Rady Balonowej Aeroklubu PRL, staje na jej czele jako przewodniczący, kierując następnie nowo powołaną Komisją Balonową Aeroklubu PRL. W latach 1956- 1969 sporządził dokumentację techniczną balonów wolnych o pojemności 1200 i 1600 m3, sprawował nadzór techniczny nad ich budową i oblatał, wykładał na kursach pilotów, instruktorów i mechaników balonowych, wyszkolił praktycznie 14 pilotów, w tym 3 instruktorów. W 1960 r. odbył swój setny lot balonem na balonie Warszawa (SP-BZW). Inicjował i współorganizował krajowe zawody balonowe oraz starty młodych pilotów za granicą. Był stałym delegatem Aeroklubu PRL w Międzynarodowej Komisji Balonowej FAI. W latach 1966-1969 przebywał kilkakrotnie w Czechosłowacji, sprawując nadzór techniczny nad reaktywowaniem sportu balonowego w tym kraju.

Działał społecznie. Od 1956 r. członek Lotniczej Komisji Historycznej Aeroklubu PRL, od 12.11.1957 r. członek Klubu Seniorów Lotnictwa APRL, w którym był członkiem zarządu i komisji rewizyjnej. Zbigniew Burzyński wykonał 138 lotów balonowych, z tego 73 przed wojną. Wylatał na różnego rodzaju balonach: wolnych i na uwięzi oraz na sterowcach ok. 1500 godzin. Napisał i wydał dwie książki: Kościuszko nad Ameryką, Balonem przez kontynenty. Autor wielu publikacji w prasie lotniczej. Za zasługi w sporcie balonowym, w pracy zawodowej i społecznej odznaczony został Krzyżami Oficerskim (1964 r.) i Kawalerskim (1935 r.) Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1933 r. i 1934 r.), Brązowym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju (1967 r.). Międzynarodowa Federacja Lotnicza (FAI) wyróżniła go dyplomami: P. Tissandiera (1959 r.) i Montgolfiera (1960 r.), Aeroklub PRL jako jednego z pierwszych- odznaką Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego (1966 r.). Członek Honorowy Aeroklubu Warszawskiego.

Jego pierwsza żona, Maria Burzyńska (z d. Drzymała-Pęczkowska), 19 maja 1944 r. została aresztowana wraz z 16-letnim synem Markiem (pseudonim: Cygan) z Szarych Szeregów. Uprzednio aresztowano mieszkającego u niej pilota kpt. WP i towarzysza balonowych wyczynów męża, kpt. Franciszka Hynka. Uwięziona na Pawiaku w czerwcu 1944 r. została rozstrzelana wraz z synem w ruinach getta. Drugą żoną Zbigniewa Burzyńskiego była Antonina Rojewska, z którą wziął ślub we wrześniu 1953 r. (zmarła w 1986 r. w Warszawie). Wraz z małżonką odbył wiele lotów balonem wolnym.

Zbigniew Burzyński zmarł w Warszawie 30.12.1971 r., w wieku 69 lat.

Kapitan Zbigniew Burzyński, pilot balonowy, 1937 / Zdjęcie: Narodowe Archiwum Cyfrowe