1866-02-05 1940-01-19
W 1866 roku w Stoku urodził się Ignacy Chrzanowski, znawca literatury i późniejszy profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego spokrewniony był z rodzinami Henryka Sienkiewicza i Joachima Lelewela. Do poświęcenia się literaturze przekonała go podobno lektura "Odysei" Homera. Studiował filologię, filozofię i historię na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wrocławskim, później także w Berlinie i Paryżu. Jedną z jego wychowanek była sama Maria Dąbrowska. „Był to w każdym calu szlachcic polski, w najlepszym tego słowa znaczeniu. Był nim w całym stylu swojego życia: w wytwornych manierach, w atmosferze kulturalnej gościnnego domu, w temperamencie pisarza, w humorze ostrym a dosadnym” – wspominał prof. Jan Hulewicz, jeden z jego uczniów.
Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Bolesława i Heleny z Dmochowskich. Dalekie kuzynostwo łączyło go z Joachimem Lelewelem i Henrykiem Sienkiewiczem (był jego ciotecznym siostrzeńcem). Uczęszczał do V gimnazjum w Warszawie (1876–1883), następnie studiował filologię, filozofię i historię na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (1883–1888) i Wrocławskim (1890–1891), uzupełniał studia w Berlinie i Paryżu (1891–1894).
Od 1894 pracował na stanowisku nauczyciel historii literatury, historii Polski i języka polskiego w szkołach prywatnych w Warszawie. W latach 1895–1898 wykładał język polski w Szkole Handlowej im. Leopolda Kronenberga w Warszawie. Publikował i redagował m.in. „Przegląd Pedagogiczny”, „Ateneum”, „Pamiętnik Literacki”. W 1899 ożenił się z Wandą Szlenker .
W 1905 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej.
W 1910, mimo braku stopnia doktorskiego, został zatrudniony jako profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierownik Katedry Historii Literatury Polskiej (od 1912 I Katedra Historii Literatury Polskiej); o nominacji tej zadecydowały wpływy Henryka Sienkiewicza i opinia Stanisława Tarnowskiego, który wysoko cenił podręcznik Chrzanowskiego Historia literatury niepodległej Polski (1906). Chrzanowski prowadził na uniwersytecie wykłady z historii literatury polskiej i źródeł historycznych do literatury polskiej. W 1931 wskutek tzw. reformy jędrzejewiczowskiej został pozbawiony katedry i przeniesiony na emeryturę; kontynuował wykłady na uczelni jeszcze do 1936, mianowany profesorem honorowym.
W pracy naukowej zajmował się literaturą polskiego odrodzenia, oświecenia i romantyzmu, dziejami myśli filozoficznej w literaturze polskiej, kulturą średniowieczną oraz polską literaturą religijną. Dokonał analizy dzieł Marcina Bielskiego Kronika świata i Kronika polska, porównując je z innymi autorami polskimi i zagranicznymi. We wspomnianej pracy Historia literatury niepodległej Polski przedstawił własną syntezę historii literatury polskiej w latach 965–1795; Historia była początkowo przeznaczona dla szkół średnich, po rozszerzeniu stała się jednym z ważniejszych podręczników akademickich i doczekała się szeregu wydań (w 1971 ukazało się wydanie XV). Zbadał podłoże Kordiana Słowackiego. Wykazał rolę Bronisława Trentowskiego jako przedstawiciela, a nie poprzednika pozytywizmu. Badał życie i dorobek Lelewela. W latach 1911–1939 wydał 50 tomów serii „Prace historyczno-literackie”, przygotował także wydanie Wyboru pism Zygmunta Kaczkowskiego (1900) w 10 tomach. Domagał się uwzględniania polskiej myśli filozoficznej w badaniach nad historią literatury.
W 1906 został członkiem-korespondentem, w 1914 członkiem czynnym AU (PAU); przewodniczył Komisji Historii Filozofii Polskiej AU i Komisji Historii Literatury Polskiej PAU, był członkiem Komisji Języka Polskiego AU oraz dyrektorem Wydziału I akademii. Udzielał się społecznie, w latach 1905-1918 był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych, od 23 V 1906 do 26 VI 1907 także członkiem Zarządu TKN. W 1907 był w gronie członków-założycieli Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, pełnił funkcję sekretarza Wydziału I TNW. PAU delegowała go do Union Academique Internationale w Brukseli (1926). Należał do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1899 członek zwyczajny, 1917 członek korespondent, 1927 członek honorowy) i Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1921 członek czynny). W 1916 wygłosił serię odczytów z okazji powstania Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. Został uhonorowany Księgą pamiątkową ku czci Ignacego Chrzanowskiego (1936, z okazji 70-lecia urodzin); odebrał doktoraty honoris causa UJ (1919) oraz Uniwersytetu Poznańskiego (1938).
W listopadzie 1939 został aresztowany przez Niemców podczas akcji Sonderaktion Krakau. Był więziony w Krakowie, Wrocławiu i w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen w Niemczech, gdzie zmarł na zapalenie płuc. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Do grona jego uczniów zaliczali się m.in. Franciszek Bielak, Wacław Borowy, Roman Brandstaetter, Jan Stanisław Bystroń, Kazimierz Chodynicki, Wincenty Danek, Maria Dłuska, Zenon Klemensiewicz, Julian Krzyżanowski, Tadeusz Lehr-Spławiński, Tadeusz Mikulski, Stanisław Pigoń, Roman Pollak, Mieczysław Rulikowski, Bogdan Suchodolski, Jan Sztaudynger i Kazimierz Wyka.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.