1847-09-17     1881-01-03

FILIPINA PŁASKOWICKA

Twórczyni polskich Kół Gospodyń Wiejskich

Koła Gospodyń Wiejskich to znana dzisiaj forma aktywności, nie każdy jednak wie, że ich twórczynią na terenach polskich była Filipina Płaskowicka. Nauczycielka, działaczka oświatowa, twórczyni słynnej szkoły w Janisławicach, Propagatorka języka polskiego w zaborze rosyjskim, działaczka walcząca z analfabetyzmem wśród dorosłych. Działaczka socjalistyczna, współorganizatorka pierwszych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim, współpracownica Ludwika Waryńskiego, twórczyni pierwszego na ziemiach polskich Koła Gospodyń Wiejskich.

Filipina Płaskowicka urodziła się 17 września 1847 roku w zubożałym dworku szlacheckim w Guberni Kijowskiej. Miała sześcioro rodzeństwa. Sama pobierała nauki u guwernantek bogatych krewnych. Już jako 15-latka podjęła pracę domowej nauczycielki. Tak trafiła do rodziny Waryńskich, poznała Ludwika i zaimponowała mu wiedzą, metodami uczenia dzieci i poświęceniem jakim oddawała się swojej pracy.

W roku 1876 wyjeżdża do Warszawy, zdaje egzaminy dla nauczycieli, a w 1877 roku trafia do wsi Janisławice k. Skierniewic gdzie tworzy od podstaw szkołę dla miejscowych dzieci. Boryka się przy tym z ogromnymi trudnościami , brakiem pieniędzy i niechęcią miejscowych włodarzy. Przytoczmy rozmowę Filipiny z miejscowym proboszczem, który rozłożył ręce mówiąc, że sprawa szkoły to problem gminy a nie kościoła. A poza tym chłopi to ciemnota. Płaskowicka (za przekazem Amelii Cyndlerówny) zapytała „a kto temu winien księże proboszczu, że są ciemni, kto i kiedy ich oświecał, czy dwór albo kościół opiekował się nimi po ojcowsku, plebania jak widzę jest duża, murowana i zasobna choć tylko jednemu człowiekowi służy za mieszkanie”. Ksiądz, po tej rozmowie obiecał pomóc i porozmawiał z władzami gminy.

Filipowska uczyła , wbrew carskiemu nakazowi, w języku polskim, zajmowała się nie tylko uczeniem, sprowadzała lekarzy, kształciła kobiety, ale także, przejęta głęboko ideami socjalistów zajmowała się konspiracyjną działalnością .

W marcu 1878 roku wyjeżdża, na wezwanie Waryńskiego, do Warszawy. Działa wśród robotników. Niespodziewanie, w sierpniu tego roku zostaje aresztowana, wraz z grupą współtowarzyszy i trafia do X pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Włącza się do redagowania gazety „Głos Więźnia”. W więzieniu stan jej zdrowia pogarsza się. Dwuletnie śledztwo kończy się wyrokiem 5 letniego zesłania na Syberię.

Próby przyjaciół, aby ratować chorą Filipinę nie dały rezultatu. W więziennej kaplicy Filipina bierze ślub z Michałem Daniłowiczem i razem w maju 1880 roku wyruszają w daleką podróż , na wschód , z której nie było już powrotu. Pociągiem, barką , kibitkami podróżowała póki starczyło jej sił , coraz bardziej wycieńczona, Filipina umiera na jednej z pocztowych stacji pod Krasnojarskiem. Pochowano ją na miejscowym cmentarzu. Był 3 stycznia 1881 roku.