1881-11-30     1962-11-13

Generał Wiktor Thommée

Gdy 1 września 1939 roku Niemcy zaatakowali Polskę, był jednym z 83 generałów brygady w służbie czynnej i dowodził grupą operacyjną w składzie Armii „Łódź”. Po ucieczce dowódcy armii gen. Juliusza Rómmla przejął komendę i poprowadził pobite dywizje do Modlina. Potem przez ponad dwa tygodnie twardo bronił modlińskiej twierdzy. Poddał się dopiero wtedy, gdy padła Warszawa. Okazał się dowódcą sprawnym, zdecydowanym, o nieugiętym charakterze. Wyróżniającym się w tym tragicznym wrześniu.

Gen. Wiktor Thommée urodził się 30 listopada 1881 r. w Święcianach na Wileńszczyźnie. ego rodzina miała francuskie korzenie. Ojciec Wiktora za udział w powstaniu styczniowym musiał opuścić rodzinne strony i wraz z bliskimi przeniósł się do Petersburga.

Od 1887 r. uczęszczał do prywatnych szkół polskich w Święcianach, Lidzie i Dyneburgu, a następnie od 1895 r. do szkoły realnej w Petersburgu. W 1904 r. ukończył szkołę oficerską w Petersburgu, po czym został wcielony do 124 pułku piechoty w Woroneżu. Brał udział w wojnie japońsko-rosyjskiej, podczas której był dwukrotnie ranny. W 1914 r. ukończył Wojenną Akademię Sztabu Generalnego.

W I wojnie światowej uczestniczył jako dowódca kompanii, a później batalionu 276 pułku piechoty. Potem walczył w szeregach 47 korpusu. W czasie walk był pięciokrotnie ranny. W 1916 r. awansował do stopnia podpułkownika. W 1917 r., po wybuchu rewolucji w Rosji, został szefem sztabu 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego.

W czerwcu 1919 r. wstąpił do Wojska Polskiego. W czasie wojny polsko-sowieckiej pełnił funkcje: szefa sztabu 10 Dywizji Piechoty, dowódcy 28 pułku strzelców Kaniowskich, dowódcy 19 Brygady Piechoty, dowódcy 10 Dywizji Piechoty, dowódcy 29 pułku piechoty oraz dowódcy 28 pułku strzelców Kresowych. Po zakończeniu wojny, do sierpnia 1921 r. był dowódcą 20 Brygady Piechoty, następnie przez rok pełnił funkcję szefa sztabu DOK IX Brześć n. Bugiem.

W październiku 1922 r. został I oficerem Inspektoratu Armii nr 3 w Toruniu. W tym samym roku uzyskał stopień pułkownika. W 1923 r. ukończył kurs informacyjny dla wyższych dowódców w Warszawie. Od 1924 r. do 1936 r. był dowódcą 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy. W 1924 r. awansował do stopnia generała brygady. W 1926 r. ukończył kurs wyższych dowódców we Francji. Od 1934 do 1938 r. pełnił obowiązki dowódcy OK VII Toruń, potem był dowódcą OK IV Łódź (1938-VIII 1939).

W 1939 roku, w obliczu zagrożenia wojną z Niemcami, został wyznaczony na dowódcę Grupy Operacyjnej „Piotrków”, która miała działać na południowej flance Armii „Łódź” gen. Rómmla. Jej zadaniem było utrzymanie styku z Armią „Kraków” i osłona kierunku na Radomsko‒i Skarżysko. Przeciwnikiem wojsk gen. Thomméego były oddziały niemieckiej 10. Armii, w tym XVI Korpus Armijny gen. Hoeppnera, mający w składzie dwie dywizje pancerne. Już pierwszego dnia wojny wchodząca w skład GO „Piotrków” Wołyńska Brygada Kawalerii stoczyła pod Mokrą krwawy bój z niemiecką 4. DPanc., niszcząc lub uszkadzając kilkadziesiąt czołgów. Jednostki grupy operacyjnej musiały się jednak cofać pod naporem przeciwnika.

7 września cała Armia „Łódź” znalazła się w krytycznym położeniu. Gen. Rómmel porzucił swe wojska i wyjechał do Warszawy, następnego dnia gen. Thommée objął dowództwo nad resztkami armii: 2., 28. i 30. DP oraz Wołyńską BK. Próbował się przebić do Warszawy, jednak bezskutecznie, bo stolica była już odcięta przez Niemców. Wobec tego Thommée skierował swe oddziały do twierdzy Modlin.

13 września generał przejął komendę nad garnizonem Modlina. Stara twierdza u zbiegu Wisły i Narwi nie była przygotowana do walki w realiach nowoczesnej wojny, mimo to okazała się dla Niemców twardym orzechem do zgryzienia. Twierdza była regularnie ostrzeliwana przez niemiecką artylerię i bombardowana przez lotnictwo, lecz obrońcy odpierali ataki przeciwnika. Cel obrony Modlina nakreślony przez gen. Thomméego: ‒ odciągnięcie jak największej ilości sił niemieckich od Warszawy i wytrwanie jak najdłużej w łączności z obroną stolicy, stracił sens 28 września, gdy Warszawa skapitulowała. Z tego powodu, jak również wobec braku amunicji i medykamentów dla rannych, generał zdecydował się poddać Modlin 29 września.

Gen. Thommée wraz z obrońcami Modlina, zgodnie z postanowieniami układu kapitulacyjnego, został zwolniony do domu. Jednak już w listopadzie 1939 roku Niemcy aresztowali go i wysłali do oflagu. Do końca wojny przetrzymywany był w obozach jenieckich: IVC Colditz, IVB Koenigstein, IVA Hohenstein, VIIIE Johannisbrunn, VIIA Murnau i VIB Doessel.

Po wyzwoleniu w kwietniu 1945 r. przebywał we Francji i Włoszech. Do kraju wrócił w listopadzie 1947 r. i od razu zgłosił się do służby wojskowej, nie został jednak przyjęty. Podobnie jak wielu przedwojennych oficerów nie był mile widziany przez władze komunistyczne. Jako inwalida wojenny został przeniesiony w stan spoczynku, nie otrzymał jednak renty ani emerytury. Przez pewien czas pracował jako dozorca. Mieszkał w Toruniu, Bydgoszczy i Gdyni. Dopiero w 1956 roku dostał emeryturę wojskową i odzyskał przedwojenne mieszkanie na warszawskim Żoliborzu.

Zmarł w Warszawie 13 listopada 1962 r. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Alei Zasłużonych. Prezydent RP na uchodźstwie August Zaleski pośmiertnie awansował go do stopnia generała dywizji. (1964). Był odznaczony m.in.: Orderem Virtuti Militari kl. V, Orderem Polonia Restituta kl. III, czterokrotnie Krzyżem Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi.