PORTAL POLONII

Litwa 2024-06-20

Wileńska konferencja „Organizacje polskie za granicą”

18 czerwca w Domu Kultury Polskiej w Wilnie odbyła się konferencja „Organizacje polskie za granicą” przygotowana przez Centrum Badań nad Organizacjami Polonijnymi za Granicą KUL w ramach zadania zleconego MNiSW „Organizacje polonijne za granicą – badania naukowe, archiwum cyfrowe i centralna baza danych”.

Wzięli w niej udział przedstawiciele organizacji polskich działających na Litwie:

Dom Kultury Polskiej w Wilnie
Polska Macierz Szkolna na Litwie
Polska Macierz Szkolna na Litwie - oddział w Solecznikach
Związek Polaków na Litwie, oddział w Solecznikach
Polskie Stowarzyszenie Medyczne na Litwie
Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie
oraz polskich parafii w Butrymańcach i Podborzu

dzieląc się doświadczeniami na temat pracy w polskim środowisku w tym kraju.

Konferencję uzupełniły referaty poświęcone organizacjom polskim w USA, Brazylii oraz działalności Polaków na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej w XIX-XX w., która stały się inspiracją dla współczesnych organizacji.

Wykład inauguracyjny Działalność organizacji polskich za granicą na przykładzie Stanów Zjednoczonych wygłosił dr hab. Jacek Gołębiowski, prof. KUL.

Dr hab. Tomasz Nowicki, prof. KUL przybliżył stan badań prowadzonych w Ameryce Południowej Polacy w Brazylii dawniej i dziś – co o nich wiedzieć warto?

Aleksander Furtak z Muzeum Narodowego w Lublinie przypomniał o dorobku Polaków na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej w wykładzie Aktywni i innowacyjni na polskich Kresach Wschodnich w XIX-XX wieku

Za sprawą zaproszonych gości poznaliśmy historie i teraźniejszość polskich organizacji działających na terenie Litwy. Zaprezentowali je: Dyrektor Artur Ludkowski - Dom Kultury Polskiej w Wilnie, Prezes Renata Cytacka - Forum Szkół Polskich Rejonu Solecznickiego, Prezes Krystyna Dzierżyńska - Polska Macierz Szkolna, Prezes Eleonora Kvaščevičienė - Polskie Stowarzyszenie Medyczne na Litwie, Prezes Andžela Dajlidko - Solecznicki Oddział Związku Polaków na Litwie, Solecznicki Oddział Macierzy Szkolnej, phm Alina Ewelina Kieżun HL - Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie. O powinnościach związanych z polskim patriotyzmem porywająco mówił Ksiądz Proboszcz Józef Aszkiełowicz reprezentujący Polskie Parafie na Litwie.

W czasie konferencji udało się sformułować kilka wniosków:

działania podejmowane przez Polaków w różnych zakątkach świata łączy wiele wspólnych cech, w tym przede wszystkim dążenie do zachowania tożsamości narodowej;
impuls do zrzeszania się pojawia się w trudnych warunkach (np. politycznych, gospodarczych), wymaga wiele wysiłku, co nie zniechęca, ale napędza do działania;
ważną rolę w konsolidowaniu się grup polskich miała religia katolicka i wspólne wartości moralne;
głównym czynnikiem zachowania tożsamości narodowej jest język polski;
dbanie o polskość jest nie tylko formą współpracy, ale również udoskonalania samego siebie;
osoby skupione w organizacjach działają dla dobra wspólnego, z myślą nie tylko o teraźniejszości, ale również przyszłości;
organizacje polskie potrzebują kontaktu z Polską, jak i Polakami i osobami polskiego pochodzenia w innych krajach.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom za głos w dyskusji, podzielenie się wiedzą i doświadczeniami.

Zdjęcia: Agata Pawłowska © Polonijna Agencja Informacyjna

Spacerkiem po Wilnie

Wilno jest bardzo silnie powiązane z Polska. Jeszcze w XIX wieku Adam Mickiewicz w "Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego" pisał: Litwin i Mazur bracia są; czyż kłócą się bracia o to, iż jednemu na imię Władysław, drugiemu Witowt? Nazwisko ich jedne jest: nazwisko Polaków. Nic więc dziwnego, że konferencja nie mogła obyć się bez krótkiego przynajmniej spaceru po wileńskich zaułkach, w których na każdym kroku znajdujemy miejsca naznaczone polską kulturą i historią.

Najważniejszym jest symbol Wilna i jego bogatej historii – Ostra Brama. Wzniesiona w latach 1503–1514, wraz z przylegającym do niej fragmentem muru obronnego jest jedyną pozostałością fortyfikacji otaczających niegdyś miasto. Od strony wewnętrznej znajduje się klasycystyczna kaplica z 1829 roku ze słynnym, pochodzącym z XVII wieku obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej, Matki Miłosierdzia. Sława obrazu była tak duża, że żaden okupant nie ośmielił się go zniszczyć bądź usunąć.

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie, okazała i monumentalna świątynia jest miejscem pochówku wielkich książąt litewskich i królów Polski: Aleksander Jagiellończyk – król Polski w latach 1501-1506, Elżbieta Habsburżanka – królowa Polski w latach 1543-1545, Barbara Radziwiłłówna – królowa Polski w latach 1550-1551, serce króla Władysława IV Wazy króla Polski w latach 1632–1648. Warto zaznaczyć, że św. Stanisław pod którego wezwaniem jest bazylika, jest jednym z głównych patronów Polski.

Założony w 1579 roku przez Stefana Batorego Uniwersytet Wileński stanowił wcześniej jezuickie kolegium. Był to ważny ośrodek kultury polskiej na Kresach Wschodnich. Wykładało tu wielu zasłużonych Polaków jak: ks. Piotr Skarga, ks. Jakub Wujek, Adam Naruszewicz czy Marcin Poczobutt- Odlanicki. We wnętrzu kościoła uniwersyteckiego znajduje się wiele pomników poświęconych polskim literatom: Adamowi Mickiewiczowi, Antoniemu Odyńcowi, czy Władysławowi Syrokomli. Pod zabytkowymi organami można dostrzec popiersie Stanisława Moniuszki.

Nie można zapomnieć o innych miejscach związanych z Adamem Mickiewiczem. Nasz narodowy wieszcz ukończył tutejszy uniwersytet, a w mieście przebywał na stałe do 1819 roku. Dziś w Wilnie działa niewielkie muzeum poświęcone poecie, a w okolicach kościoła św. Anny stoi jego pomnik. W dawnym klasztorze i cerkwi Bazylianów dostrzec można miejsce akcji III części “Dziadów”, to właśnie tu, w przerobionym na więzienie klasztorze Konrad wygłasza Wielką Improwizację. Jest tu dzisiaj niewielka sala poświęcona Mickiewiczowi i “Dziadom”.

Wreszcie cmentarz na Rossie. Jest to jedna z najważniejszych polskich nekropolii narodowych. Pierwsze pochówki miały tu miejsce już w XV wieku. Oprócz tego są tu pochowani polscy żołnierze polegli w bojach 1919, 1920, 1939 i 1944, a także znane postacie polskiej, białoruskiej i litewskiej historii. Najbardziej znane jest miejsce pochówku matki Józefa Piłsudskiego wraz z jego sercem.

Oczywiście to wyłącznie sybektywny wybór tych najważniejszych miejsc związanych z polską historią, a dokładnie mówiąc historią obojga narodów sięgającą 1385 roku kiedy to zawarto w Krewie unię pomiędzy Andegawenami a Władysławem Jagiełłą, która de facto włączała ziemie litewskie do Korony. I chociaż bardzo szybko ujawniły się na Litwie siły dążące do niezależności, to od tego momentu Wileńszczyzna dostała się w orbitę silnych wpływów polskich.