PORTAL POLONII

KONSPEKT I SPIS LEKTUR

- Część wprowadzająca definicyjno-wyjaśniająca czym jest zjawisko ojcostwa:
bycie ojcem, posiadanie dzieci, budowanie domu;

- opisywanie kategorii ojcostwa w literaturze poprzez odniesienie do autorów, tekstów, cytatów:

- Homer „Iliada”
– Achilles jest pokazywany przez matkę, a nie ojca;

Achilles, syn Peleusa i Tetydy, choć nie był zamieszany w wydarzenia, które doprowadziły do wojny trojańskiej (nie miał nic wspólnego z porwaniem Heleny), w Iliadzie Homera wyrasta na głównego bohatera poematu. Epos opowiada bowiem o epizodzie mającym miejsce pod koniec oblężenia, w dziesiątym roku zmagań – o gniewie Achillesa i jego zgubnych skutkach.
Achilles nie jest zwykłym wojownikiem – przewodzi bitnym Myrmidonom, jego ojcem jest Peleus, król tesalskiego miasta Ftyja.
W mitologii greckiej Peleus jest królem Facji, synem egejskiego króla Aiasa i Aiginy. W młodości zabił swojego brata Fokasa w kłótni i musiał uciekać. Znalazł schronienie u fityńskiego króla Eurytiona. Tutaj żył szczęśliwie, a nawet pojął za żonę córkę króla, Antygonę. Pewnego dnia, gdy udał się na polowanie na strasznego kalidońskiego dzika, przypadkowo zabił króla Eurytiona. Musiał więc ponownie opuścić Focję. Udaje się do Iolcus w Tesalii. Tam został przyjęty przez króla Acastosa. Królowa zakochała się w Peleusie, ale on nie odwzajemnił jej miłości. Zdegustowana królowa powiedziała Akastosowi, że Peleus próbuje ją uwieść, więc ona i król postanowili go zabić. Akastos ukrył miecz Peleusa i zwabił go do lasu. Bohater znalazł jednak miecz i zabił zarówno Akastosa, jak i jego żonę. Następnie Peleus zaczął odkupywać swoje czyny wieloma bogatymi ofiarami. Po oczyszczeniu się powrócił do Phthii, aby przejąć rządy. Niestety, nie odnalazł swojej żony Antygony, która zmarła w międzyczasie. W tym samym okresie Zeus zalecał się do bogini morza Tetydy. Ale kiedy dowiedział się, że jej przyszły syn przewyższy swojego ojca, wycofał się z zalotów. Postanowił ożenić Tetydę z Peleusem. Nie była zadowolona z tego małżeństwa, ale Zeus nie mógł się oprzeć. Wszyscy bogowie zostali zaproszeni na wesele, które odbyło się w jaskini centaura Cheirona. To również tutaj miał miejsce legendarny spór o złote jabłko, które zostało rzucone między inne boginie przez Eris, boginię sporów, miało należeć do "najpiękniejszej". Małżeństwo Peleusa i Tetydy nie było szczęśliwe, chociaż mieli razem syna, Achillesa. Tetydzie przeszkadzało małżeństwo ze śmiertelnikiem, a Peleusowi nie podobał się fakt, że Tetyda próbowała uczynić Achillesa nieśmiertelnym, ponieważ czuł, że chce go zabić. Pomalowała Achillesa ambrozją i zaćmiła go nad ogniem. Pewnego dnia Peleus wyciągnął miecz na Tetydę, aby uratować syna. Tetyda przestraszyła się, uciekła i nigdy nie wróciła.
Wracając do Achillesa należy pamiętać, że udał się na wojnę trojańską, ponieważ wolał krótkie życie w wielkiej chwale niż długie i nudne. Tetyda uprzedziła go bowiem, że jeśli pojedzie pod Troję, zdobędzie wielką sławę, ale jego życie szybko się skończy. Rodzice Achillesa, znając przepowiednię wyroczni o bohaterskiej śmierci syna, ukryli go między kobietami. Dopiero przebiegły król Itaki – Odyseusz, który miał za zadanie pozyskanie herosa na wyprawę (inna przepowiednia głosiła, że bez Achillesa nie zdobędą Troi), odkrył go, prezentując dwórkom różne kosztowności. Przebrany bohater sięgnął po pięknie oprawną broń zamiast po fatałaszki lub klejnoty i został odkryty przez fałszywego kupca, najsprytniejszego z Achajów – Odyseusza.

- - Homer „Odyseja”
– Odyseusz jest ojcem Telemacha i Telegonos

Telemach urodził się tuż przed rozpoczęciem wojny trojańskiej. Jeszcze jako dziecko wpadł do morza, uratowały go delfiny. Razem z matką czekał 20 lat na powrót ojca. Kiedy Telemach dorósł, postanowił wyruszyć w podróż, w poszukiwaniu informacji o Odyszeuszu. Po powrocie na Itakę spotkał Odyseusza u pasterza Eumajosa. Stanął przy ojcu w walce z zalotnikami Penelopy.
Drugi syn Odyszeusza (i czarodziejki Kirke) nigdy nie poznał swego ojca, więc gdy go spotkał, nie wiedząc z kim ma do czynienia, zabił go w przypadkowej bójce kolcem płaszczki umocowanym na włóczni. W ten sposób sprawił, iż spełniła się przepowiednia wyroczni w Dodonie, która zapowiedziała, że Odyseusz zostanie zabity przez swego syna.
Dopełnieniem mitu jest pojednanie przyrodnich braci, którzy poślubili swe macochy – Telegonos pojął za żonę Penelopę, a Telemach został mężem Kirke. Pary zamieszkały na Wyspach Błogosławionych.

- Biblia
– przypowieść o synu marnotrawnym

Przypowieść o synu marnotrawnym jest jednym z nauczań Jezusa, które pokazuje boże miłosierdzie i gotowość do przebaczenia. Opowiada o młodszym synu, który poprosił ojca o część swojego majątku, wyjechał do dalekiego kraju i tam zmarnotrawił pieniądze na rozwiązłe życie. Gdy zaczął cierpieć z powodu głodu, najął się do pracy przy świniach, mając nadzieję, że choć przy nich będzie mógł coś zjeść. Mimo wszystko cierpiał głód i uświadomił sobie swoje błędy i postanowił wrócić do domu ojca, aby prosić o przebaczenie. Ojciec, widząc syna z daleka, radośnie go przyjął, ubrał w najlepsze szaty, kazał zabić tłuste ciele i wydał ucztę, aby świętować jego powrót.
Starszy syn oburzył się, widząc huczne przyjęcie na cześć marnotrawnego brata. Zwrócił się do ojca, wypominając mu, że choć służy mu wiernie przez tyle lat, to ojciec nigdy nie dał mu nawet kozła, aby mógł świętować z przyjaciółmi, a temu, który przehulał cały majątek, daje taką nagrodę na powitanie. Ojciec jednak wytłumaczył mu, że powrót syna, który był stracony i znaleziony („A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się”) jest powodem do radości, a do niego, który wspiera ojca każdego dnia i tak należy cały majątek.
W swojej wymowie teologicznej przypowieść ukazuje boże miłosierdzie, które jest otwarte na nawrócenie każdego grzesznika, który skruszy serce i wróci do Boga. Ojciec nie tylko przebacza młodszemu synowi, ale także przyjmuje go z otwartymi ramionami i radością, co ukazuje Boże miłosierdzie wobec grzeszników.

- Jan Kochanowski „Treny”
– ból ojca po staracie córki

W Trenach Jana Kochanowskiego wyłania się obraz zrozpaczonego, cierpiącego ojca, który zaczyna wątpić w Boga i wierzenia Stoików, któremu był całe życie wierny. Jedyną rzeczą, która może przynieść mu ukojenie to czas.
Kochanowski tworzy "Treny" po śmierci ukochanej córeczki, powstają one w roku 1580, a więc u schyłku renesansu. "Treny" są świadectwem kryzysu światopoglądowego poety. Załamanie postawy chrześcijańskiej zaznacza się w Trenie X i XI. Poeta wątpi w istnienie nieba, w sens pobożnego życia. Nie wierzy w porządek świata, w sens istnienia.
Sam Kochanowski również - a może w głównej mierze - jest bohaterem "Trenów", opisuje swoje cierpienie, refleksje nad życiem, poczucie zagrożenia. Nie wierzy już w nic, stracił nadzieję, czuje żal. Bunt poety przeciwko wszystkiemu, w co wierzył wcześniej, zostaje przezwyciężony w Trenie XIX zwanym Snem. Tutaj ukazuje się poecie jego matka z Urszulką na rękach, udziela mu napomnienia: "Ludzkie przygody, ludzkie noś po ludzku".

- Władysław Reymont „Chłopi”
– Maciej Boryna i Antek – odbicie XIX wiecznej sytuacji rodziny

W powieści Boryna jest przedstawiony w trzech rolach: gospodarza, ojca i męża. Boryna jest złym ojcem. Wykorzystuje dzieci - Antka i Józkę, nie odpłaca im się należycie za pracę. Stale kłóci się z synem. Nie chce oddać mu należnej części gospodarstwa. Sytuacja staje się bardziej napięta, gdy ojciec żeni się z Jagną, którą interesuje się także syn.

Antek jest dorosłym mężczyzną, posiada własną rodzinę, po ojcu odziedziczył dumną naturę, ciężko mu pogodzić się z tym, że żyje niczym parobek, bez własności. Maciej jednak nie zamierza iść na „wycug”, w wieku niemal 60 lat nadal czuje się sprawny i silny i nie chce nikomu ustępować swojego miejsca, przeciwnie – uważa, że jest wystarczająco młody, by ponownie się ożenić. Ślub ojca jest przyczyną gwałtownej kłótni, między innymi na tle majątkowym. Nowa żona oznacza kolejną osobę do podziału majątku.
Po śmierci Macieja konflikt o podział majątku trwał dość długo. Więzi rodzinne, i tak mocno zachwiane, zostały wystawione na poważna próbę. Na wieść o śmierci Grzeli, starszego syna Boryny, Hanka poczuła żal, ale też ulgę, że będzie o jedną osobę mniej do podziału.

- Bruno Schulz „Sklepy cynamonowe”

Ojciec, Szaleństwo, Prorok Od dni, od tygodni, gdy zdawał się być pogrążonym w zawiłych konto-korrentach — myśl jego zapuszczała się tajnie w labirynty własnych wnętrzności. Wstrzymywał oddech i nasłuchiwał. I gdy wzrok jego wracał zbielały i mętny z tamtych głębin, uspokajał go uśmiechem.

„Sklepy cynamonowe” to zbiór opowiadań Brunona Schulza, który ukazał się w 1933 roku (z datą 1934). Najbardziej interesujący, charyzmatyczny bohater omawianego tomu to Jakub, ojciec narratora, będący centralną postacią przedstawionej tu „prywatnej mitologii” autora. Wykonywaną przez niego oficjalną profesję stanowi prowadzenie sklepu, ale znacznie ważniejsze od tego okazują się pasje: filozofia, sztuka, eksperymenty.
Ojciec w „Sklepach cynamonowych” to postać pełna sprzeczności, której prawdziwe oblicze łączy się z wyobrażeniami syna, Józefa. Z jednej strony Jakub jest zwykłym kupcem bławatnym prowadzącym sklep z tkaninami w małym miasteczku, żyjącym zgodnie z tradycyjnymi zasadami. Z drugiej strony jego obecność i działania są naznaczone tajemniczością i nietypowością, co wpływa na to, jak postrzega go syn. Jakub, mimo że jest poważnie chory, fascynuje potomka swoimi licznymi przemianami. Budzi w Józefie zarówno podziw, jak i niechęć.
W twórczości plastycznej Schulza, w tym w jego ilustracjach do własnych opowiadań, Jakub jest przedstawiony w bardzo charakterystyczny sposób: z nadmiernie dużą głową, ascetyczną twarzą i długą brodą. Owe ilustracje wzmacniają karykaturalny wizerunek, który czytelnik może odbierać jako odzwierciedlenie przemian i obsesji ojca.
Jakub, zmagający się z problemami zdrowotnymi, zaczyna coraz bardziej izolować się od rodziny, co skutkuje jego społeczną marginalizacją. Choroba i obsesyjne zachowania, takie jak przesadne przywiązanie do ptaków czy dziwaczne teorie, przyczyniają się do wyalienowania bohatera. Z biegiem czasu domownicy, w tym Józef, coraz bardziej ignorują Jakuba, co pogłębia jego samotność.
Jakub popada w obsesję na punkcie ptaków i materii, a przejawiane przez niego dążenia przybierają formę niemal demiurgicznych ambicji. Jego próby stworzenia człowieka na wzór manekina oraz fascynacja materią pokazują, jak bardzo oderwany jest od rzeczywistości. Choć takie pomysły mogą brzmieć absurdalnie, są również odzwierciedleniem prób kontrolowania i kreowania świata w sposób, który wykracza poza realne możliwości człowieka.
Śmierć Jakuba jest owiana tajemnicą. Syn spekuluje na temat jego losu, twierdząc, że ojciec mógł zamienić się w karakona lub stać się wypchanym kondorem. Te formy odzwierciedlają nie tylko pogardę, jaką odczuwają wobec niego bliscy. Przynoszą także próbę ich pogodzenia się z odejściem, które obejmuje jego funkcjonowanie wśród nich w zmienionej postaci.

- Czesław Miłosz
– cykl „Świat ( poema naiwne)” – wiersze Ojciec w bibliotece, Trwoga cytat:

Wiele uwagi roli ojca poświęcił w swojej twórczości Czesław Miłosz. Przykładem są wiersze Ojciec w bibliotece, Trwoga. Biologiczny ojcie Aleksander Miłosz, był mężczyzną wykształconym, pochodzącym ze starego szlacheckiego rodu. Z wierszy poety poświęconych postaci ojca bije wielki podziw i szacunek: ojciec urasta wręcz do rangi czarodzieja, mędrca i doskonałego nauczyciela, którego dzieci chcą naśladować. Ojciec w bibliotece został utrzymany w baśniowej, magicznej konwencji. Podmiot liryczny nie opisuje ojca realistycznie, ale patrzy na niego oczyma dziecka. Chociaż kiedy Miłosz pisał wiersz, sam był już dorosłym mężczyzną, mentalnie wrócił do czasów dzieciństwa. Znowu spojrzał na ojca, jak wtedy, gdy był małym chłopcem, niewiele wiedział o świecie, a ojciec wydawał mu się mędrcem, który posiadł wiedzę niedostępną dla innych. Podmiot liryczny patrzy na rzeczywistość w nierealistyczny, magiczny sposób. Ojciec zostaje porównany do czarodzieja, odkrywa tajemnice, strzeżone przez samego Boga.
W wierszu Trwoga nie ma już tej jednoznaczności. Nie wiemy czy chodzi o biologicznego ojca, czy Ojca - Stwórcę. Aleksander Fiut w Rozmowach z Czesławem Miłoszem podkreśla, że dla odczytania Trwogi bardzo ważny kontekst stanowią Pieśni niewinności i doświadczenia Williama Blake’a. Miłosz przyznaje, że czytał angielskiego romantyka w oryginale. Porównując Pieśni niewinności ze Światem, można zaprezentować intertekstualną więź, która łączy Trwogę z wierszem Blake’a Little Boy Lost.
Przedmiotem Trwogi są przedstawienia naznaczone lękiem, obrazy wydobyte z „pamięci-niepamięci”, które wyprzedzają bliskie im bardzo doświadczenie zapisane w Dolinie Issy.

Za: Michał Kłosiński Inny Świat Miłosza. Ojciec, - matka - krypta.

Podobnie – jako ostentacyjna i świadoma idealizacja, służąca nie tyle zastąpieniu rzeczywistości, co stworzeniu dla niej metafizycznej przeciwwagi – pomyślany został przez Miłosza cykl Świat (poema naiwne). Jak wyznał poeta po latach:

„Uważam Świat za bardzo dziwny utwór. Naprawdę dziwne, żeby w takim okresie jak czterdziesty trzeci rok w Warszawie coś takiego napisać. (…) Ale wystarczyło tylko aktu magicznego, ażeby opisywać właśnie na przekór. Ponieważ świat jest taki, że właściwie powiedzieć o nim cokolwiek to trzeba byłoby krzyczeć, a nie mówić. Więc właśnie na przekór postanowiłem napisać o świecie, jaki powinien być”.

Koncept przedstawienia serii skrajnie naiwnych obrazków, wypowiadanych z dziecięcej perspektywy i sprowadzających rzeczywistość do kilku podstawowych elementów – domu, najbliższej okolicy, ogrodu, lasu (Droga, Furtka, Ganek, Jadalnia, Schody, Przy piwoniach, Wyprawa do lasu, Królestwo ptaków), najważniejszych osób – ojca, matki (Ojciec w bibliotece, Zaklęcia ojca, Ojciec objaśnia, Przy piwoniach, Trwoga, Odnalezienie), najistotniejszych wartości (Wiara, Nadzieja, Miłość), powziął Miłosz pod wpływem lektury siedemnastowiecznego poety, Thomasa Traherne’a oraz wywodzącej się od św. Tomasza idei afirmacji bytu. Inspiracją była również czytana w 1942 roku Fletnia chińska, antologia poezji starochińskiej w tłumaczeniu Leopolda Staffa, z której przejął autor Świata wzór mowy uproszczonej, niemal kaligraficznej.

Za: Agnieszka Kluba Ocalenie

OJCIEC W BIBLIOTECE

Wysokie czoło, a nad nim zwichrzone
Włosy, na które słońce z okna pada.
I ojciec jasną ma z puchu koronę,
Gdy wielką księgę przed sobą rozkłada.

Szata wzorzysta jak na czarodzieju,
Zaklęcia głosem przyciszonym mruczy.
Jakie są dziwy, co w księdze się dzieją,
Dowie się, kogo Bóg czarów nauczy.

TRWOGA

„Ojcze, gdzie jesteś! Las ciemny, las dziki,
Od biegu zwierząt kołyszą się chaszcze,
Trującym ogniem buchają storczyki,
Pod nogą czają się wilcze przepaście.
Gdzie jesteś, ojcze! Noc nie ma granicy,
Odtąd już zawsze ciemność będzie trwała.
Bezdomni, z głodu umrą podróżnicy,
Chleb nasz jest gorzki, wyschnięty jak skała.
Gorący oddech straszliwego zwierza
Zbliża się, prosto w twarze smrodem zieje.
Dokąd odszedłeś, ojcze, jak ci nie żal
Dzieci, w te głuche zabłąkanych knieje”.

- nieobecność ojca, brak bezpieczeństwa, wyrzut; paradoks ojcostwa;

- Zbigniew Herbert „Mój ojciec” z tomu "Struna światła"

Mój ojciec bardzo lubił France'a
i palił Przedni Macedoński
w niebieskich chmurach aromatu
smakował uśmiech w wargach wąskich
i wtedy w tych odległych czasach
gdy pochylony siedział z książką
mówiłem: ojciec jest Sindbadem
i jest mu z nami czasem gorzko

przeto odjeżdżał Na dywanie
na czterech wiatrach Po atlasach
biegliśmy za nim zatroskani
a on się gubił W końcu wracał
zdejmował zapach kładł pantofle
znów chrobot kluczy po kieszeniach
z dni jak krople ciężkie krople
i czas przemija lecz nie zmienia

na święta raz firanki zdjęto
przez szybę wyszedł i nie wrócił
nie wiem czy oczy przymknął z żalu
czy głowy ku nam nie odwrócił
raz w zagranicznych ilustracjach
widziałem jego fotografię
gubernatorem jest na wyspie
gdzie palmy są i liberalizm

Ojciec w utworze Zbigniewa Herberta to postać uformowana na poły w oparciu o świat baśni wypełniający wyobraźnię malca, dla którego granica między postaciami realnymi a literackimi ma prawo się jeszcze zacierać. Stąd nadanie rodzicowi tożsamości Sindbada, by łatwiej móc zrozumieć jego nieobecność, oddalenie, inność. Zaginiony ojciec gubił się w atlasach, a odnalazł w zagranicznej ilustracji. Dzieciom w pamięci obrazy osób, nawet ważnych, potrafią się zacierać. Małemu bohaterowi mogło się wydawać, że pojawił się wizerunek taty na znaczku lub obrazku pokazującym egzotyczne kraje. Nic w tym świecie nie jest groźne, ostateczne, nieodwołalne. Zbigniew Herbert znakomicie odtworzył umysłowość dziecka. Ojciec jest, przecież się odnalazł. Mój tata to ktoś ważny, oczywiście, to sam gubernator. Jego oddalenie może być chwilowe. Relacje czasowe w wyobraźni malca są przecież zmienne, nieprecyzyjne. „i czas przemija lecz nie zmienia”. Syn, przecież mały bardzo człowiek, kochał bliskiego, choć tajemniczego mężczyznę. Starał się go zrozumieć i współczuł mu, sądząc, że jako wielki podróżnik, literacka postać cierpi zamknięty w czterech ścianach i unieruchomiony w fotelu, blisko z rodziną.
W utworze Herberta bohater z pamięci wyławia obrazy, zapachy, dźwięki. Świat miał dla dziecka magiczne bogactwo doznań, w którym baśń i rzeczywistość przenikały się i wzajemnie wzbogacały. Bohater był naiwny. O palmach mógł mówić z równą pewnością siebie i na tym samym oddechu jak o liberalizmie.

Za: Tomasz Filipowicza Historia literatura sztuka, Analiza i interpretacja porównawcza utworów lirycznych. Tadeusz Nowak: “Jak się przed tobą wytłumaczę” i Zbigniew Herbert: “Mój ojciec”

Ojciec jest ważny, jest nieobecny, ale bliski;

Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
- ojcostwo duchowe – ojciec nieobecny Soplica, ale stryj jako ojciec; troska nad Tadeuszem, czuwanie z boku, pilnuje granic;

Jacek Soplica (Wojewoda, Wąsal, ksiądz Robak, Bernardyn) – postać literacka, jeden z bohaterów poematu epickiego Pan Tadeusz (1834) Adama Mickiewicza; szlachcic litewski, głowa rodu Sopliców, zabójca Stolnika Horeszki, ojciec Tadeusza, brat Sędziego, kapłan z zakonu bernardynów. Postać Jacka Soplicy powszechnie uważana jest za wyraz zmiany sposobu myślenia u polskich poetów doby romantyzmu. Soplica jest pierwszym w historii polskiej literatury bohaterem narodowym, który odwołuje się nie tylko do szlachty, ale także do chłopstwa. Wedle badaczy twórczości Mickiewicza postać Jacka Soplicy stała się odzwierciedleniem poglądów autora o upadku powstania listopadowego, które według Mickiewicza zakończyło się klęską, gdyż objęło jedynie możnych, a nie cały naród.
Nie ma możłiwości bezpośrednio wychowywać syna Tadeusza. Stara się kierować jego losami za pośrednictwem młodszego brata - Sędziego. Miał nadzieję, że Tadeusz zostanie żołnierzem i poślubi odpowiednią dziewczynę. Gdy nadszedł odpowiedni czas, Soplica postanowił wrócić na Litwę. Pojawił się tam jednak pod przykrywką - przedstawiając się jako ksiądz Robak. Miał upewnić się, że Tadeusz dobrze ułoży sobie życie. Najważniejszym celem Jacka było jednak wywołanie powstania na Litwie. Ksiądz Robak przynosił wiadomości z Europy oraz starał się przygotować lokalną ludność na przybycie armii napoleońskiej. Jacek pełnił więc rolę emisariusza, czyli tajnego wysłannika politycznego.

Stryj Tadeusza, młodszy brat Jacka Soplicy, którego nigdy nie widział. Uczył się w szkole jezuickiej, ale wykształcenie zdobył w czasie dziesięcioletniej służby u ojca Podkomorzego – Wojewody. W młodości zakochany w Marcie Hreczeszance, córce Wojskiego. Gdy ona zmarła, nie związał się już z żadną kobietą. Czuwa nad wychowaniem Tadeusza i wspólnie z Telimeną opiekuje się Zosią. Broni starego porządku szlacheckiego, nie lubi cudzoziemszczyzny, jest przywiązany do starych obyczajów, szanuje gości, urządza polowania i biesiady. Jest patriotą, zwolennikiem idei powstania, wyraża szczerą radość na wieść o szykującej się wojnie, udziela pomocy szlachcie po bitwie z Moskalami, z radością gości polskich legionistów. Jego wadami są porywczość oraz pieniactwo, co daje się zauważyć podczas sporu o zamek

- Wojciech Kuczok - „Gnój”
ojciec jako trauma z dzieciństwa

Piekło rodzinnego domu stało się tematem powieści Wojciecha Kuczoka „Gnój”. Ukazane z perspektywy dziecka, potęguje w czytelnikach empatię, zaś analizowane przez dorosłego bohatera, utwierdza nas w przekonaniu o niemożności ucieczki od zgnilizny przeszłości. Kuczok w ten sposób doskonale wpisuje się w dyskusję społeczną o przemocy w rodzinie i jej wpływie na dalsze życie jednostki.
W powieści Kuczoka nieustannie pobrzmiewa echo twórczości Gombrowicza. Bohaterowie uwikłani w formę rodziny, choć nie potrafią ze sobą żyć, nie mogą się też rozstać. Narrator w czasie pobytu w sanatorium, zaczyna tęsknić nawet za natrętnymi przysłowiami ojca czy jego muzycznymi terapiami. Państwo K. nie rozwiedli się, ponieważ primo mają syna, secundo - bo przyrzekli Bogu. Stary K. „upupia” swojego syna zbiorem stereotypów i pustych frazesów, tak jak to w „Ferdydurke” czyniła szkoła i nauczyciele, zapobiegając skutecznie rozwojowi młodzieży. Rozmowa z synem na temat dorastających dziewcząt także trąci gombrowiczowskim sposobem „bratania się w szczenięctwie”.
Członkowie rodziny K. czasem próbują wykrzesać z siebie kilka ludzkich uczuć, ale na tych niezbyt udanych próbach się kończy. W czasie kłótni nie zwracają się nawet do siebie po imieniu, ale gwiżdżą w określony sposób (!). Kuczok rozprawia się z modelem współczesnej rodziny, dając do zrozumienia, że traci ona swe podstawowe funkcje – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i bliskości. Zamiast tego oferuje osamotnienie, bezsilność, strach. W zakończeniu powieści tę nędzną imitację rodziny spotyka kara. W onirycznej wizji narrator pozwala sobie na zatopienie jej w gnoju.

Joanna Gauden "Gnój"

- Jacek Podsiadło „A mój syn…”
– teksty czułe o ojcostwie, doświadczenie, które definiuje mężczyznę

A mój syn... to wybór felietonów, od których w latach 2000–2005 ukazywały się w Tygodniku Powszechnym, gdzie z językową wirtuozerią i ciętym dowcipem Podsiadło kokmentował w nich polską rzeczywistość początku trzeciego tysiąclecia. Zaczynając zwyczajowo od frazy "A mój syn?" , pisał dużo o wielkiej przygodzie, jaką jest ojcostwo, a także m.in. o piłce nożnej, polityce, podróżach czy odkurzaczach.
Podsiadło rejestruje i lirycznie przetwarza treści codziennego doświadczenia, afirmuje prywatność i autentyzm, głosi sceptycyzm i dystans w stosunku do instytucji i rytuałów życia publicznego. Jego wiersze układają się w poetycki dziennik życia upływającego w warunkach z pozoru całkowicie niepoetyckich. Twórca rozwija wątki egzystencjalne, drąży sytuacje i nastroje towarzyszące raczej zwykłości niż ekstrawagancji lub egzotyce.
Poeta mówił: Pomimo wysiłków nie potrafię zrozumieć pewnych, może nawet fundamentalnych zjawisk naszej kultury. I na przykład nie rozumiem tego, że ludzie się wstydzą swojej prywatności.

- podsumowanie odcinka przez eksperta.

NAWIĄZANIE DO UTWORÓW LITERACKICH

Biblia „Przypowieść o synu marnotrawnym”
Jan Kochanowski „Treny”
Władysław Reymont „Chłopi”
Brunon Schulz „Sklepy cynamonowe”
Czesław Miłosz „Trwoga”
Zbigniew Herbert „Mój ojciec”
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Wojciech Kuczok „Gnój”
Jacek Podsiadło „Wiersze`’

ALFABET - ODCINKI

Przyjaźń Porażka Mądrość Tęsknota Liberalizm Laicyzm Uprzejmość Fantastyka Groteska Ekscentryzm Kontrkultura Romantyzm Życie Prawda Natura Cuda Prowincja - ujęcie drugie Historia Miasto Bieda Prowincja - ujęcie pierwsze Światło Modlitwa Piękno Tłum Starość Małżeństwo Jaźń Niewiara Ciało Sztuka Rytuał Świętość Samotność Humor Dzieciństwo bezczelność Śmierć Ironia Codzienność Patos Tragizm Ideologia CYNIZM OBOJĘTNOŚĆ UWAŻNOŚĆ Ojczyzna OJCOSTWO Dzikość Nienawiść Gościnność NADZIEJA DIALOG AMBICJA miłosierdzie dewocja wstyd gniew praca zabawa szczęście melancholia rozpacz głupota

STRONA GŁÓWNA ALFABETU LITERATURY POLSKIEJ

Multimedialny cykl edukacyjny dla Polaków i Polonii

ALFABET LITERATURY POLSKIEJ
Multimedialny cykl edukacyjny dla Polaków i Polonii

ODCINEK 17 0 jak Ojcostwo dr hab. Lech Giemza profesor KUL

POSŁUCHAJ

DO POBRANIA

KONSPEKT I SPIS LEKTUR

NAWIĄZANIE DO UTWORÓW LITERACKICH

ALFABET - ODCINKI

WIĘCEJ O PROJEKCIE

ALFABET, czyli...

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW

CELE PROJEKTU
Cele projektu "Alfabet literatury polskiej" to:

ODBIORCA PROJEKTU
Grupę docelową stanowią:

Multimedialny cykl edukacyjny dla Polaków i Polonii

ALFABET LITERATURY POLSKIEJ Multimedialny cykl edukacyjny dla Polaków i Polonii

ODCINEK 17 0 jak Ojcostwo dr hab. Lech Giemza profesor KUL

POSŁUCHAJ

DO POBRANIA

KONSPEKT I SPIS LEKTUR

NAWIĄZANIE DO UTWORÓW LITERACKICH

ALFABET - ODCINKI

WIĘCEJ O PROJEKCIE

ALFABET, czyli...

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW

CELE PROJEKTU Cele projektu "Alfabet literatury polskiej" to:

ODBIORCA PROJEKTU Grupę docelową stanowią:

ALFABET LITERATURY POLSKIEJ
Multimedialny cykl edukacyjny dla Polaków i Polonii

CELE PROJEKTU
Cele projektu "Alfabet literatury polskiej" to:

ODBIORCA PROJEKTU
Grupę docelową stanowią: