1901-08-19    

Budowa krzyża na Giewoncie

Zanim na Giewoncie pojawił się krzyż, w XV i XVI wieku z jego masywu wydobywano miedź. Historia krzyża sięga dopiero początków XX wieku, bo został zamontowany już w 1901 roku – z okazji 1900 urodzin Jezusa. Pomysłodawcą tej inicjatywy był Kazimierz Kaszelewski, który najpierw opowiedział o swoim pomyśle parafianom, którzy rozpoczęli zbiórkę pieniędzy.

Przybyłemu do Zakopanego najwięcej wpada w oczy Giewont, olbrzymia turnia, przepaścistą ścianą zwrócona ku wsi, z poszczerbionem grzbietem i dlatego każdy się nań wybiera, kto po szczytach może chodzić - pisał Walery Eljasz w “Ilustrowanym przewodniku do Tatr, Pienin i Szczawnic” z 1900 roku.

Krzyż znajdujący się na Giewoncie ma 17,5 m wysokości, składa się z 400 żelaznych elementów, które ważą w sumie 1819 kilo. Zanim jednak zdecydowano o tym, jak będzie wyglądał, zrobiono próbę. Przygotowany został krzyż o 7 metrów krótszy od oryginalnego. I choć spełniał wszystkie warunki i był widoczny z Zakopanego, to postanowiono, że ten, który zostanie umieszczony na górze już na stałe, będzie nieco wyższy, o co poproszony został wykonujący go Zakład Artystyczno-Ślusarski Józefa Goreckiego.

16 czerwca 1901 roku do Zakopanego przyjechał pociąg, który przetransportował 17,5-metrowy krzyż. Zaraz po jego przyjeździe 250 osób przeniosło go na 18 wozów konnych i przewiozło na Giewont: „Wszyscy mieli co dźwigać tern więcej, że prócz żelaza trzeba było wynieść 400 kg. cementu i dwadzieścia kilka konewek płóciennych wody. Około’ godz. 11-ej znaleźliśmy się wszyscy szczęśliwie na szczycie i ciężar rozłożyli” – wypowiedział się wówczas ks. Kaszlewski dla lokalnej prasy.

Samo ustawianie i montowanie krzyża trwało sześć dni, zajmowało się tym sześciu górali. Dopiero od 8 lipca można było podziwiać krzyż w pełnej okazałości – nawet z Zakopanego. Sam koszt jego montażu oraz przygotowania dziury w skale wyniósł 735 złotych reńskich. Można na nim znaleźć napis: Jesu Christo Deo, restitutæ per ipsum salutis MCM („Jezusowi Chrystusowi, Bogu, w 1900 rocznicę przywrócenia przez Niego zbawienia”).

Krzyż poświęcono 19 sierpnia 1901 roku podczas mszy świętej, która odbyła się na Giewoncie. Uczestniczyło w niej około 300 osób.

W 1975 roku zakopiańska młodzież pod nadzorem ks. proboszcza Władysława Curzydły dokonała renowacji krzyża. Następna miała miejsce w 1994 roku, kiedy to ustabilizowano krzyż i kopułę szczytową, kolejne w latach 2000 i 2009.

Dokładnie sto lat po poświęceniu, 19 sierpnia 2001 roku, ok. 5 tysięcy pielgrzymów i turystów wzięło udział w gwiaździstej pielgrzymce na szczyt Giewontu, która zwieńczyła obchody 100. rocznicy poświęcenia tego chyba najsłynniejszego krzyża w Polsce.

6 września 2007 roku krzyż znajdujący się na Giewoncie został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego. W tym samym roku powstała jego replika, która znajduje się w Pustkowie nad morzem. Kolejną kopię tego dzieła można oglądać na Polach Lednickich, a jeszcze inną w dolnośląskim Wojcieszowie.