1897-11-23     1984-04-14

Ppłk Władysław Liniarski „Mścisław”

Pochodził z rodziny chłopskiej. Urodził się 23 listopada 1897 we wsi Małachowice-Gustawów w powiecie włoszczowskim guberni kieleckiej. Syn Jana i Józefy z domu Bielanowicz, właścicieli dwumorgowego gospodarstwa rolnego. Po ukończeniu szkoły ludowej w 1913 rozpoczął naukę w seminarium nauczycielskim w Jędrzejowie, naukę przerwał z chwilą wybuchu I wojny światowej. Od 1917 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył jako kapral w 24. pp, następnie awansowany na oficera, służył długie lata w kancelariach i intendenturach.

W 1932 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu, w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 1 lokatą w korpusie oficerów administracji, grupa oficerów kancelaryjnych. W 1934 roku uzyskał przydział liniowy do 62. pp „Dzieci Bydgoszczy”.

We wrześniu 1939 roku jako dowódca I batalionu 62. pp bronił Pomorza i walczył w bitwie nad Bzurą. Ranny 20 września w Puszczy Kampinoskiej, dostał się do niewoli, z której uciekł. Od 1940 roku był komendantem Okręgu Białostockiego ZWZ-AK na terenie okupacji sowieckiej.

W 1943 roku wydał rozkaz likwidowania „band komunistyczno-żydowskich”, co stało się później przyczyną oskarżeń o antysemityzm. Rozkazem Nr 256 z dnia 20 kwietnia 1944 ppłk „Mścisław”, dowódca Okręgu Sarna (okręgu Białostockiego AK), nadał oddziałom partyzanckim i oddziałom Kedywu Okręgu AK Białystok nazwy pułków Wojska Polskiego. I tak np. augustowski obwód nr 7 „Olcha” inspektoratu suwalskiego miał odtworzyć 1 Pułk Ułanów Krechowieckich. Jego tymczasowa nazwa na czas formowania brzmiała „Oddział partyzancki 1 pułku ułanów”.

Liniarski, który był przeciwny planowanej Akcji „Burza”, w rozkazach kierowanych do komendantów inspektoratów i obwodów, akcentował wolę bicia Niemców, przygotowanie samoobrony, a w przypadku opanowania terenu przez komunistów i wrogiego nastawienia do ludności polskiej – przejście do dalszej konspiracji.

Około 10 lipca 1944 roku „Mścisław” wydał rozkaz o rozpoczęciu akcji „Burza” na obszarze inspektoratu łomżyńskiego.

20 września 1944 roku ppłk. Władysławowi Liniarskiemu podporządkował się rtm. Zygmunt Szendzielarz z resztkami 5 Wileńskiej Brygady AK. „Mścisław” nakazał „Łupaszce” trwać w Puszczy Białowieskiej i organizować kadrowy oddział z rozbitków z wileńskich i nowogródzkich oddziałów AK. Na początku listopada 1944 roku do oddziału dołączył m.in. oficer BiP Okręgu Wileńskiego AK ppor. Lech Beynar ps. „Nowina”, późniejszy znany historyk i publicysta, piszący pod pseudonimem literackim „Paweł Jasienica”. W dniu 10 listopada Zygmunt Szendzielarz został awansowany przez ppłk Liniarskiego do stopnia majora. Po rozwiązaniu AK przekształcił podległe mu struktury w Armię Krajową Obywateli (AKO). Na przełomie stycznia i lutego 1945 ppłk Liniarski mianował „Łupaszkę” komendantem partyzantki Okręgu Białostockiego AKO, a 5 Wileńska Brygada stała się dyspozycyjnym oddziałem Komendy AKO.

W lutym 1945 r. uformowały się na Białostocczyźnie struktury Armii Krajowej Obywateli (AKO). Aby zapobiec patologiom napisał w rozkazie: "Dowódca, który patrzy jak jego żołnierze rabują, staje się mimo woli przywódcą i hersztem szajki zbójeckiej". W praktyce prócz zmiany przeciwnika z Niemców na reżimowe władze komunistyczne i wspierające je okupacyjne siły sowieckie, zarządzona przez „Mścisława" zmiana sprowadzała się do zmiany kryptonimów oraz zastosowania nowego nazewnictwa w organizacyjnej korespondencji wewnętrznej (dawne określenia „komendant", „dowódca" – zastąpione zostały terminem „przewodnik" – np. przewodnik (komendant) okręgu, przewodnik obwodu – i tak do dowódcy drużyny w dół). Wybór tego określenia związany był z fragmentem styczniowego rozkazu gen. Leopolda Okulickiego, w którym wzywał on żołnierzy rozwiązanej Armii Krajowej, by byli nadal przewodnikami narodu. W terenie szeregowi żołnierze niewiele o tych zmianach wiedzieli i mieli w pełni uzasadnione przekonanie, że wciąż są żołnierzami AK.

Był poszukiwany przez NKWD jeszcze podczas okupacji. Również Niemcom nie udało się go pojmać. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Białostocczyznę w 1944 r. schwytanie „Mścisława” należało do priorytetowych zadań NKWD wspomaganego przez polski UB.

Wiosną 1945 r. bezpieka była coraz bliższa wytropienia Komendanta Białostockiego Okręgu AK-AKO. Po serii aresztowań, m.in. osób pełniących funkcje w sztabie okręgu i w komendach obwodowych, znany był jej już dokładny rysopis „Mścisława”, dane jego najbliższych współpracowników oraz adresy dotychczasowych kwater. Aby go schwytać, wysyłano w teren agenturę oraz organizowano obławy, szczególnie w miejscach, w których mógł aktualnie przebywać. UB wiedział również o planowanej podróży „Mścisława” do Warszawy i w związku z tym na przełomie lipca i sierpnia 1945 r. na stacjach kolejowych w Szepietowie i Czyżewie wystawione zostały specjalne grupy złożone z funkcjonariuszy NKWD, UB i milicjantów, których zadaniem była obserwacja pasażerów udających się do Warszawy i z niej przyjeżdżających. Obserwacja stacji kolejowych była więc prowadzona w czasie, kiedy „Mścisław” był już w Warszawie, ale jeszcze z niej nie wrócił.

Ostatecznie został aresztowany przez UB 30 VII 1945 r. w Brwinowie. Okoliczności zatrzymania Liniarskiego do dziś nie zostały ostatecznie wyjaśnione. Poddany okrutnemu śledztwu, w którym wymuszono na nim podpisanie 15 VIII 1945 r. listu w sprawie ujawnienia Okręgu. W grypsach wysyłanych z więzienia nawoływał do nieujawniania się. 20 V 1946 r. WSR w Warszawie skazał go na karę śmierci, zamienioną w drodze łaski przez Bolesława Bieruta na 10 lat pozbawienia wolności. Więzienie opuścił 13 IV 1954 r. Mieszkał w Warszawie. Na wolność wyszedł ze zrujnowanym zdrowiem, żyjąc bardzo skromnie, cieszył się autorytetem wśród swoich byłych podkomendnych. Podejmował również działania mające na celu upamiętnienie i dokumentację działalności AK na Białostocczyźnie.

Za działalność konspiracyjną został odznaczony w 1944 r. Krzyżem Virtuti Militari V kl., a rok później Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Zmarł 14 IV 1984 r. W 2010 r. pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.